Op woensdagavond 24 september presenteert het New European Ensemble in het Muziekgebouw aan ’t IJ twee Stabat Maters: het Stabat Mater van Arvo Pärt uit 1985 en de verklanking van dezelfde tekst die Pergolesi precies 250 jaar eerder voltooide. Het concert is onderdeel van het festival dat het Concertgebouworkest in zijn AAA-serie organiseert rond het thema ‘Het sublieme’.
Het Stabat Mater is een dertiende-eeuwse hymne waarin Maria treurt om haar gekruisigde zoon. De tekst is door tientallen componisten op verschillende manieren getoonzet. Het was lang traditie om met een ingetogen compositie de toehoorders te verleiden tot devote contemplatie. De Italiaan Giovanni Battista Pergolesi zette het drama stevig aan, wat een waagstuk was, en maakte van zijn Stabat Mater een kleine opera.
De Est Arvo Pärt koos weer voor een totaal andere benadering. Nadat hij met avant-garde-muziek de Sovjet-autoriteiten had uitgedaagd, ontwikkelde hij in de jaren zeventig een sobere stijl, die door eigenzinnige samenklanken uit duizenden is te herkennen. Zijn Stabat Mater is ontdaan van franje en dringt door tot de essentie van de tekst. Het ensemble combineert het met werken van Henryk Górecki en John Tavener. Die worden met Pärt vaak in één adem genoemd als ‘nieuwe spirituelen’. Dat maskeert dat ook zij zich wisten te onderscheiden met een onmiskenbaar eigen geluid.
Het New European Ensemble legt zich toe op nieuwe muziek, maar toont graag verbanden met oudere composities. Artistiek coördinator Emlyn Stam motiveert die keuze: “Van tijdgenoten hoorde Igor Stravinsky dat hij met Le sacre du printemps een aardverschuiving had veroorzaakt. Hij vond dat grote onzin en zag zichzelf niet als revolutionair. Hij had slechts het pad gevolgd dat zijn voorgangers waren ingeslagen, zo verklaarde hij in zijn essaybundel Muzikale poëtica. Traditie was voor hem “niet een reliek uit het verleden, maar een levende kracht die het heden vormt en inspireert.” Zo ervaren wij dat ook. Daarom voelt het voor ons heel natuurlijk om nieuwe en oudere muziek te combineren.”
