In november 1982 bracht de Britse new wave band Japan hun single ‘Nightporter’ uit, precies een maand voordat de groep zou ophouden te bestaan. Het nummer, oorspronkelijk opgenomen voor het album ‘Gentlemen Take Polaroids’ uit 1980, kreeg twee jaar later een nieuwe release door een single-remix van Steve Nye. De single werd een passend afscheid van een van de meest invloedrijke art rock bands van hun tijd.
‘Nightporter’ vertelt het verhaal van Japan’s artistieke evolutie van glam rock naar verfijnde synthpop en toont waarom hun muziek decennia later nog altijd relevant is. Het nummer verbindt hun twee belangrijkste albums en toont de band op hun creatieve hoogtepunt, vlak voordat ze uiteen zouden gaan.
Japan
Japan werd gevormd in 1974 in Catford, Zuid-Londen door David Sylvian (zang, gitaar, keyboards), Steve Jansen (drums) en Mick Karn (basgitaar), die het volgende jaar werden vergezeld door Richard Barbieri (keyboards) en Rob Dean (leadgitaar). Aanvankelijk was het een glam rock-geïnspireerde band, maar zij zouden uitgroeien tot pioniers van de new wave beweging.
De band Japan bestond uit schoolvrienden die muziek maakten als ontsnapping. David Sylvian, geboren David Alan Batt in 1958 in Beckenham, Kent, begon zijn muzikale carrière in 1974 samen met zijn jongere broer Steven en virtuoze bassist Anthony Michaelides, die later Mick Karn zou worden. Het drietal verfde hun haar, droeg make-up en zocht hun weg in de glamoureuze muziekscene van het midden van de jaren ’70.
In eerste instantie was Mick Karn de leadzanger voordat David Sylvian die rol overnam. De band werd vergezeld door keyboardist Richard Barbieri en gitarist Rob Dean in 1975, en zij tekenden een platencontract bij het Duitse disco-label Hansa in 1977. Bij Hansa namen zij drie studio albums op: ‘Adolescent Sex’ (1978), ‘Obscure Alternatives’ (1978) en ‘Quiet Life’ (1979).
De sound van Japan evolueerde snel van hun vroege glam rock invloeden naar een meer verfijnde benadering die Oosterse elementen combineerde met Europese synthpop. David Sylvians kenmerkende bariton stem, Mick Karns experimentele spel op fretloze bas en saxofoon, Richard Barbieri’s subtiele synthesizer werk en Steve Jansens precisie drumming creëerden een uniek geluid dat hen onderscheidde van hun tijdgenoten.
Nightporter
‘Nightporter’ heeft zijn wortels in de experimentele fase van Japan tijdens de opnames van ‘Gentlemen Take Polaroids’. Het nummer werd vernoemd naar Liliana Cavani’s controversiële film ‘Il Portiere di Notte’ (The Night Porter) uit 1974, een keuze die typisch was voor Japan’s neiging om kunstzinnige en literaire referenties in hun werk te verwerken.
De single werd uitgebracht in november 1982, een maand voordat de band uiteen ging. Oorspronkelijk had Virgin Records gepland om het niet eerder uitgebrachte nummer ‘Some Kind of Fool’ van de Gentlemen Take Polaroids opnamesessies als single uit te brengen, maar dit werd vervangen door ‘Nightporter’. Deze beslissing bleek de juiste te zijn.
Voor de single versie nam Mick Karn zijn hobo-part specifiek opnieuw op voor deze bijgewerkte versie van ‘Nightporter’. Steve Nye’s remix voegde nieuwe dimensies toe aan het oorspronkelijke album track, waarbij de dromerige kwaliteiten werden behouden maar de commerciële aantrekkingskracht werd vergroot.
Het nummer kenmerkt zich door Sylvians hypnotiserende vocalen die zweven over een langzaam, contemplatief instrumentaal arrangement. Mick Karns fretloze bas creëert een bijna viool achtig geluid dat perfect harmoniseert met Richard Barbieri’s atmosferische synthesizer werk. Steve Jansens drumwerk is minimalistisch maar effectief, waarbij elke slag precies op de juiste plaats valt om de etherische sfeer te ondersteunen.
De B-kant van de single was ‘Ain’t That Peculiar’, Japan’s interpretatie van het Marvin Gaye klassieke nummer. Hun versie transformeerde het originele Motown nummer volledig, waarbij de funky groove werd vervangen door hun kenmerkende langzame, hypnotiserende benadering.
Brett Anderson Cover
Meer dan vier decennia na Japan’s originele opname kreeg ‘Nightporter’ nieuw leven ingeblazen door een opmerkelijke cover van Brett Anderson, de iconische frontman van Suede. Deze interpretatie verscheen op het album ‘Death Songbook’ uit 2024, een samenwerking tussen Anderson, dirigent Charles Hazlewood en Paraorchestra, beschreven als “een album van muziek die gaat over de dood, of de dood van liefde, over verlies, over angst.”
Anderson’s keuze voor ‘Nightporter’ past perfect bij zijn artistieke DNA. Zoals hij zelf opmerkte: “Ik heb donker materiaal altijd aansprekend gevonden”, en Japan’s contemplatieve meesterwerk bood hem de perfecte gelegenheid om deze voorkeur te onderzoeken binnen een orkestrale setting. Het nummer staat als derde track op de setlist van ‘Death Songbook’, geplaatst tussen Echo & The Bunnymen’s ‘The Killing Moon’ en Skeeter Davis’ ‘The End of the World’.
De orkestrale herinterpretatie transformeert het origineel tot iets geheel nieuws. Waar Japan’s versie leunde op synthesizers en Mick Karns experimentele basgitaar, brengt Paraorchestra een rijke, klassieke dimensie aan het nummer. Anderson’s kenmerkende vibrato en emotionele bereik geven de tekst een nieuwe urgentie, terwijl de strijkers en blazers lagen van melancholie toevoegen die het oorspronkelijke electronic arrangement niet kon bereiken.
Gentlemen Take Polaroids
Gentlemen Take Polaroids was de eerste album van de band voor het Virgin Records label na het verlaten van Hansa-Ariola, dat hun eerste drie albums had uitgebracht. Het zette de lijn voort van hun vorige album Quiet Life, voortbouwend op de elegante Euro-disco stijl gekoppeld aan meer ambitieuze arrangementen.
Het album werd uitgebracht op 7 november 1980 en piekte op nummer 51 in het Verenigd Koninkrijk, maar kwam in 1982 opnieuw de hitlijsten binnen en werd later in 1986 goud gecertificeerd door de British Phonographic Industry voor 100.000 verkochte exemplaren.
Japan’s vierde album was het werk waar zij eindelijk begonnen te klinken als zichzelf en het werd het keerpunt van hun commerciële fortuin in het VK. Het was ook het album waarop Sylvian de leiding begon over te nemen. Prachtig gepositioneerd tussen hun pop sensibiliteit en art rock toekomst, was GTP ook het begin van het einde van Japan.
Het album bevatte acht tracks, waarvan zes langer waren dan vijf minuten, ongebruikelijk voor radiovriendelijke popmuziek van die tijd. Producer John Punter, een Roxy Music veteraan die ook Quiet Life had geproduceerd, keerde terug voor dit project. Hoewel sommigen het album als kouder beschouwden dan zijn voorganger, bood het uitstekende bruggen tussen de verschillende fasen van Japan, met nummers zoals ‘Methods of Dance’ die een fantastische pulserende verbinding vormden.
Gentlemen Take Polaroids was het laatste album waarop Rob Dean als vijfde bandlid zou spelen, wat het einde van een tijdperk markeerde. Zijn vertrek in 1981 zou de band terugbrengen tot een kwartet voor hun definitieve studioalbum ‘Tin Drum’ (1981).
Quiet Life
Het eerdere album ‘Quiet Life’ uit 1979 was cruciaal voor Japan’s artistieke ontwikkeling en vormde de directe voorloper van ‘Gentlemen Take Polaroids’. Het was hun derde studioalbum en het eerste dat hun latere, meer verfijnde geluid liet horen. Waar hun eerste twee albums nog sterk leunden op glam rock invloeden, toonde ‘Quiet Life’ een band die haar eigen identiteit had gevonden.
Het album werd geproduceerd door John Punter en bevatte de titeltrack die later een van hun bekendste nummers zou worden. ‘Quiet Life’ introduceerde de elegante synthpop sound die Japan zou karakteriseren, met David Sylvians steeds zekerder wordende vocale prestaties en de band’s groeiende belangstelling voor meer subtiele, atmosferische arrangementen.
Hoewel ‘Quiet Life’ commercieel geen groot succes was bij release, legde het de fundamenten voor alles wat zou volgen. De verfijnde productie, de aandacht voor detail en de combinatie van Westerse pop met Oosterse esthetiek zouden kenmerkend worden voor Japan’s sound. Het album toonde ook Mick Karns groeiende rol als multi-instrumentalist, waarbij hij naast bas ook saxofoon en andere instrumenten ging bespelen.
De overgang van ‘Quiet Life’ naar ‘Gentlemen Take Polaroids’ vertegenwoordigde een natuurlijke evolutie voor de band. Beide albums deelden dezelfde producer en dezelfde artistieke visie, maar ‘Gentlemen Take Polaroids’ toonde een band die nog zekerder was van haar artistieke koers. Deze continuïteit maakte het mogelijk dat een nummer als ‘Nightporter’ later als single kon functioneren, ondanks dat het oorspronkelijk niet voor dat doel was geschreven.
Het succes van ‘Nightporter’ als single in 1982 bewees dat Japan’s artistieke visie van ‘Quiet Life’ tot ‘Gentlemen Take Polaroids’ tijdloos was. Hun vermogen om complexe, atmosferische muziek te maken die toch toegankelijk bleef, zou een blijvende invloed hebben op generaties musici die zouden volgen. Het nummer blijft een testament van een band die weigerde compromissen te sluiten tussen artistieke integriteit en commerciële aantrekkingskracht.