Nadat ik ‘No Country For Old Men’ voor de eerste keer gezien had, ergens in een filmhuis, waarschijnlijk Lumiere in Maastricht, dacht ik “Dit wordt een klassieker” om me daarna meteen te verbeteren door te stellen “Dit is een klassieker.”
Ik bestempel niet lichtvaardig een film tot klassieker en al helemaal meteen na het zien ervan. Maar bij deze lag het al meteen anders. Ja, ik was al fan van de broertjes Coen en ik bewonderde films van hen zoals ‘Blood Simple’ (1984), ‘Miller’s Crossing’ (1990), ‘Barton Fink’ (1991), ‘Fargo’ (1996), ‘O Brother Where Art Thou?’ (2000) en ‘Inside Llewyn Davis’ (2013). En zelfs een ondergewaardeerde film zoals ‘The Hudsucker Procy’ (1994) vond ik fantastisch. Maar met ‘No Country For Old Men’ overschreden de broertjes een grens. Zelden zo’n onbarmhartige en troostloze film gezien als deze en in deze bewonderenswaardige genadeloosheid ontstond in wat mijn ogen kunst is.
‘No Country For Old Men’ is gebaseerd op een roman. Cormac McCarthy en Joel en Ethan Coen schreven de roman om tot een scenario waar ze opvallend trouw bleven aan het oorspronkelijke boek. Er waren wel wat veranderingen, maar die waren niet echt noemenswaardig. De titel van het boek en ook de film is afkomstig van een gedicht, te weten ‘Sailing to Byzantium’ van William Butler Keats.
That is no country for old men. The young
In one another’s arms, birds in the trees
– Those dying generations – at their song,
The salmon-falls, the mackerel-crowded seas,
Fish, flesh, or fowl, commend all summer long
Whatever is begotten, born, and dies.
Caught in that sensual music all neglect
Monuments of unageing intellect.
Het gedicht ademt vergankelijkheid en dat sprak de twee broertjes wel aan. Voor de drie belangrijkste mannelijke hoofdrollen wisten de broertjes voor twee al meteen de juiste acteur. Er bestond geen discussie wie de vermoeide sheriff Ed Tom Bell moest spelen en dat was Tommy Lee Jones. Alhoewel op de achtergrond nog wel de mogelijkheid sluimerde van Mark Strong als de moordenaar Anton Chigurh wensten Joel en Ethan Javier Bardem voor de rol. Die moest wel overgehaald worden. Bardem vertelde de broertjes: “I don’t drive, I speak bad English and I hate violence.” Het antwoord van de broertjes: “That’s why we called you.” Voor de rol van Llewelyn Moss was de keuze minder duidelijk. Heath Ledger schijnt een belangrijke kandidaat voor deze rol geweest te zijn maar de keuze viel uiteindelijk op Josh Brolin die behoorlijk heeft moeten lobbyen voor deze rol. Verder kwamen Roger Deakins als cameraman en Carter Burwell als componist aan boord.
Ed Tom Bell: I was sheriff of this county when I was twenty-five years old. Hard to believe. My grandfather was a lawman; father too. Me and him was sheriffs at the same time; him up in Plano and me out here. I think he’s pretty proud of that. I know I was. Some of the old time sheriffs never even wore a gun. A lotta folks find that hard to believe. Jim Scarborough’d never carried one; that’s the younger Jim. Gaston Boykins wouldn’t wear one up in Comanche County. I always liked to hear about the oldtimers. Never missed a chance to do so. You can’t help but compare yourself against the oldtimers. Can’t help but wonder how they would have operated these times. There was this boy I sent to the ‘lectric chair at Huntsville Hill here a while back. My arrest and my testimony. He killt a fourteen-year-old girl. Papers said it was a crime of passion but he told me there wasn’t any passion to it. Told me that he’d been planning to kill somebody for about as long as he could remember. Said that if they turned him out he’d do it again. Said he knew he was going to hell. “Be there in about fifteen minutes”. I don’t know what to make of that. I sure don’t. The crime you see now, it’s hard to even take its measure. It’s not that I’m afraid of it. I always knew you had to be willing to die to even do this job. But, I don’t want to push my chips forward and go out and meet something I don’t understand. A man would have to put his soul at hazard. He’d have to say, “O.K., I’ll be part of this world.”
Zo begint de film. We krijgen onder Bell’s voice over aanvankelijk panoramashots van landschappen te zien die doen vermoeden dat we in een western zitten. Dat blijkt een misvatting te zijn als de camera opeens een horizontale pan maakt en we een politieauto zien waar een agent zo juist Anton Chigurh (Javier Bardem) gearresteerd heeft en weg voert. En toch is dat verband niet zo vreemd, zeker gekoppeld aan de voice-over tekst. Een van de centrale thema’s van de western is namelijk de tragiek van de vergankelijkheid. Eenmaal op het bureau maakt de agent een protocol op waarbij hij zich verbaast over het spijkergeweer dat Chigurh bij zich droeg. Want wij als kijkers wel zien maar de agent niet is dat Chigurh ondanks zijn boeien achter de agent verschijnt en hem vermoordt. De moordenaar steelt vervolgens een politieauto, vermoordt vervolgens nog iemand met zijn spijkergeweer om zo aan een andere auto te komen en ook een bezoekje aan een tankstation lijkt te leiden naar het volgend slachtoffer.
Anton Chigurh: What’s the most you ever lost on a coin toss?
Gas Station Proprietor: Sir?
Anton Chigurh: The most. You ever lost. On a coin toss.
Gas Station Proprietor: I don’t know. I couldn’t say.
[Chigurh flips a quarter from the change on the counter and covers it with his hand]
Anton Chigurh: Call it.
Gas Station Proprietor: Call it?
Anton Chigurh: Yes.
Gas Station Proprietor: For what?
Anton Chigurh: Just call it.
Gas Station Proprietor: Well, we need to know what we’re calling it for here.
Anton Chigurh: You need to call it. I can’t call it for you. It wouldn’t be fair.
Gas Station Proprietor: I didn’t put nothin’ up.
Anton Chigurh: Yes, you did. You’ve been putting it up your whole life, you just didn’t know it. You know what date is on this coin?
Gas Station Proprietor: No.
Anton Chigurh: 1958. It’s been traveling twenty-two years to get here. And now it’s here. And it’s either heads or tails. And you have to say. Call it.
Gas Station Proprietor: Look, I need to know what I stand to win.
Anton Chigurh: Everything.
Gas Station Proprietor: How’s that?
Anton Chigurh: You stand to win everything. Call it.
Gas Station Proprietor: Alright. Heads then.
[Chigurh removes his hand, revealing the coin is indeed heads]
Anton Chigurh: Well done.
[the gas station proprietor nervously takes the quarter with the small pile of change he’s apparently won while Chigurh starts out] Anton Chigurh: Don’t put it in your pocket, sir. Don’t put it in your pocket. It’s your lucky quarter.
Gas Station Proprietor: Where do you want me to put it?
Anton Chigurh: Anywhere not in your pocket. Where it’ll get mixed in with the others and become just a coin. Which it is.
[Chigurh leaves and the gas station proprietor stares at him as he walks out]
Dan wordt het tweede karakter aan ons voorgesteld, LLewelyn Moss (Josh Brolin) die op pronghorns aan het jagen is (feitelijk aan het stropen is). Tijdens die jacht komt hij een aantal auto’s en de nodige lijken tegen. Een drugsdeal die mis is gegaan en geeindigd is een orgie van geweld. De meesten zijn dood maar in een auto zit nog een zwaar gewonde Mexicaan. Als Llewelyn echter een koffer vol geld ziet, besluit hij het koffer mee te nemen en de Mexicaan achter te laten. Maar later die nacht kan hij niet slapen, verlaat het bed waar zijn vrouw Loretta (Tess Harper) nog ligt te dromen en gaat met water terug naar de plek om de gewonde Mexicaan te helpen. Maar die blijkt al overleden te zijn, het enige dat Llewelyn met zijn goede daad bereikt heeft is dat hij sporen heeft achtergelaten voor de Mexicanen die hun geld terug wensen. Het is het drugskartel dat vervolgens Chigurh inhuurt om achter Llewelyn en het geld aan te gaan. En als sheriff Ed Tom Bell (Tommy Lee Jones) deze zaak op zijn bureau krijgt zijn de belangrijkste verhaallijnen voor ‘No Country For Old Men’ uitgezet.
Maar de inhoud weergeven zegt feitelijk nog niets over ‘No Country For Old Men’. Het is vooral hoe Joel en Ethan Coen ons dit verhaal vertellen – of om preciezer op sommige momenten- juist niet vertellen. Met een verhaal gegeven als dit had de film snel en actierijk kunnen zijn maar ‘No Country For Old Men’ is traag en langzaam. Ook de montage draagt hier een steentje aan bij. Op de creditrol staat als editor Roderick Jaynes vermeld maar achter deze naam gaan Joel en Ethan Coen schuil. ‘No Country For Old Men’ geeft ons dus veel niet. Geen snelheid, geen overdreven actie, bijna geen muziek en de dialogen zijn over het algemeen karig. Bij nader inzien zul je merken dat de belangrijkste drie acteurs nooit een scene in beeld delen. Zelfs een confrontatie tussen de protagonist en de antagonist wordt ons onthouden. Hier is geen plaats voor helden, zelfs niet voor martelaren. De wereld van de gebroeders Coen wordt gekenmerkt door losers in een wereld die voortgedreven wordt door verkeerde beslissingen en daarmee noodlot en tragiek. En zo komt ‘No Country For Old Men’ dichter bij een klassiek Griekse tragedie te staan dan bij een crime-story. En dan wordt de rol van de sheriff ook duidelijk. Hij vervult de rol van het koor binnen de Griekse tragedie. Het koor geeft commentaar op de gebeurtenissen maar heeft geen enkele invloed op de handelingen. Hetzelfde geldt eigenlijk ook voor Ed Tom Bell. Als sheriff kan hij niets voorkomen en schijnt hij altijd te laat te komen. Buiten het feit dat hij een getuige is en de zaak kan becommentariëren lijkt zijn wezen uit incompetentie en overbodigheid te bestaan. En het besef dat de dagen dat hij een verschil kon uitmaken voorbij zijn. Hij is -en daarmee wordt hij een westernheld- uit de tijd gegroeid. Het is enkel nog de vergankelijkheid die wacht. Daarom het laatste woord aan de sheriff als hij over zijn dromen vertelt.
Alright then. Two of ‘em. Both had my father in ‘em. It’s peculiar. I’m older now then he ever was by twenty years. So in a sense he’s the younger man. Anyway, first one I don’t remember too well but it was about meeting him in town somewhere, he’s gonna give me some money. I think I lost it. The second one, it was like we was both back in older times and I was on horseback goin’ through the mountains of a night. Goin’ through this pass in the mountains. It was cold and there was snow on the ground and he rode past me and kept on goin’. Never said nothin’ goin’ by. He just rode on past… and he had his blanket wrapped around him and his head down and when he rode past I seen he was carryin’ fire in a horn the way people used to do and I could see the horn from the light inside of it. ‘Bout the color of the moon. And in the dream I knew that he was goin’ on ahead and he was fixin’ to make a fire somewhere out there in all that dark and all that cold, and I knew that whenever I got there he would be there. And then I woke up…
Regie: Joel & Ethan Coen.
Acteurs: Tommy Lee Jones, Javier Bardem, Josh Brolin, Woody Harrelson, Kelly Macdonald, Garret Dillahunt, Tess Harper, Barry Corbin, Stephen Root, Rodger Boyce, Beth Grant, Ana Reeder, Matt Geisler, Gene Jones. Josh Blaylock, Caleb Jones.
Waardering: 8,5.
