In de ijle ruimte tussen nostalgie en finaliteit, manifesteert Kayaks afscheids document zich niet als een grafschrift maar als een viering—een getuigenis van vijf decennia muzikale verkenning die weigert te doven, zelfs terwijl het doek valt. ‘Back To Shore – The 2022 Farewell Tour’ arriveert als zowel een culminatie, als een openbaring, een dubbelalbum met DVD dat de laatste optredens van de band in Zoetermeer en Hilversum vastlegt met kristalheldere precisie en prachtige sound.
Opgericht in 1972 door klaviervirtuoos Ton Scherpenzeel, heeft Kayak door de soms turbulente wateren van progressieve rock genavigeerd met opmerkelijke veerkracht. Door meerdere incarnaties, personeelswisselingen, tijdelijke ontbindingen en artistieke evoluties, bleef Scherpenzeel de onwankelbare hand aan het roer, die de band stuurde door symfonische grandeur, poptoegankelijkheid en technische briljantie. Deze afscheidscollectie, gepresenteerd met minutieuze zorg in een zespanels digisleeve met bijbehorend boekje, toont de laatste bezetting van de band in magnifieke vorm: Scherpenzeels orchestrale toetsen, Bart Schwertmanns veelzijdige vocalen, Marcel Singors expressieve gitaarwerk, Kristoffer Gildenlöws melodieuze basfundamenten en Hans Eijkenaars precieze drumwerk versmelten tot een eenheid die hun relatief recente samenstelling verloochent.
Deze live-opnames vangen de essentie van hun optreden in De Boerderij te Zoetermeer met slechts kleine sequentiële aanpassingen—‘Waiting’ en ‘Out Of This World’ wisselen van positie vergeleken met de originele setlist, net zoals de middeleeuws getinte ‘Niniane’ en ‘Merlin’ dat doen. Deze subtiele herschikkingen dienen de stroom van het album, en creëren een dynamischer narratieve boog dan strikte chronologische documentatie zou toelaten.
De tweeëntwintig live tracks ontvouwen zich als een minutieus samengestelde reis door Kayaks sonische cartografie, waarbij elke selectie verschillende facetten van hun muzikale identiteit belicht. ‘Starlight Dancer’ behoudt zijn elegante melodie maar krijgt nieuwe gravitas in deze laatste uitvoering—zijn kenmerkende toetsenmotieven fungeren zowel als nostalgisch anker als hernieuwde verklaring. De epische uitgestrektheid van ‘Out Of This World’ wordt het middelpunt van het album, zijn symfonische architectuur die zich uitbreidt voorbij de opgenomen versie in een transcendente live-ervaring waar Scherpenzeels orchestrale toetsen klankkathedralen scheppen die de band met eerbiedige precisie bewoont.
De middeleeuws geïnspireerde koppeling van ‘Merlin’ en ‘Niniane’ vormt een verhalende suite die het vermogen van de band demonstreert voor thematische ontwikkeling en textureel contrast. Hier toont de ritmesectie van Gildenlöw en Eijkenaar opmerkelijke vloeiendheid, navigerend door complexere maatsoorten met een organische puls die zelfs de meest uitgebreide passages aardt.
De huidige, en laatste incarnatie van de band recreëert niet simpelweg klassiek materiaal met archeologische precisie; deze uitvoeringen ademen met eigentijdse urgentie. Schwertmann navigeert door de vocale eisen van materiaal dat oorspronkelijk werd uitgevoerd door meerdere zangers (Werner, Reekers, Heerink, Oudshoorn) met indrukwekkend bereik en interpretatieve intelligentie. Zijn benadering van Kayak classic ‘Ruthless Queen’ eert het origineel terwijl hij nieuwe emotionele contouren vindt in het vertrouwde melodische landschap. Singors gitaarwerk balanceert technische briljantie met emotieve expressie, zijn solo op ‘Starlight Dancer’ dient als bijzondere hoogtepunt, respectvol naar Johan Slagers originele bijdragen terwijl hij zijn eigen onderscheidende stem laat horen. Doorheen alles blijven Scherpenzeels toetsen het verbindende element, zijn kenmerkende orchestrale benadering die heden met verleden verbindt met meesterlijke subtiliteit. De inclusie van twee nieuwe studio-opnames, ‘Looking Down From My Window’ en ‘Regardless’, transformeert deze collectie van louter retrospectief naar actieve afscheids verklaring.
De visuele component van het pakket bewijst zich even waardevol, met de DVD die de emotionele elektriciteit van deze laatste optredens vangt. Het camerawerk en de montage benadrukken zowel individuele virtuositeit als collectieve chemie, waardoor kijkers getuige kunnen zijn van het subtiele samenspel en de evidente vreugde die deze afscheidsshows kenmerkten. Voor langdurige volgers biedt dit visuele document een passende afsluiting; voor nieuwere luisteraars biedt het overtuigend bewijs waarom Kayak zulk blijvend respect heeft afgedwongen.
In de schaduw van het legendarische ‘The Anniversary Concert 1973-2008: Live in Paradiso’ staat ‘Back To Shore’ niet als een poging tot evenaring, maar als een distinctief hoofdstuk in Kayaks kroniek. Waar het Paradiso-concert een culminatie was van explosieve energie en generationele synergie, ademt deze nieuwe release een andere soort wijsheid—de bedachtzame contemplatie van musici die niet langer hoeven te bewijzen, maar simpelweg verkiezen te onthullen.
De vergelijking tussen deze twee live-documenten onthult geen kwalitatieve hiërarchie maar een fascinerende temporele dialoog. In de zestien jaar die verstreken tussen deze twee momenten van vastgelegde tijd, heeft Kayak niet alleen het verlies van mede-oprichter Pim Koopman moeten verwerken, maar ook de onvermijdelijke transmutatie van fysieke en artistieke energie die met het verstrijken van de jaren komt. De meest recente bezetting belichaamt niet dezelfde ruwe intensiteit van de Paradiso-incarnatie-in plaats daarvan manifesteert zich een zeldzamere kwaliteit: de bedwelmende precisie van musici die de kaart van hun muzikale territorium zo grondig kennen dat ze de vrijheid hebben om tussen de contouren te navigeren.
Wat het krachtigst naar voren komt uit deze collectie is niet een gevoel van einde maar van voltooiing. Van hun vroege symfonische verkenningen door hun commerciële hoogtepunten en latere artistieke renaissance, is Kayaks reis gedefinieerd door muzikale integriteit en evoluerende visie. ‘Back To Shore’ dient zowel als samenvatting als viering van deze reis-een herinnering dat zelfs terwijl de band voor de laatste keer terugkeert naar de haven, hun muzikale erfenis zeer zeker in beweging blijft, en blijft inspireren.
Voor toegewijden die Kayaks vijftigjarige reis hebben gevolgd, biedt dit pakket niet louter nostalgie maar een dieper soort bevrediging, het comfort van een verhaal dat met waardigheid wordt besloten. Voor hen die nog onbekend zijn met de rijke catalogus van de band, functioneert het als een portaal naar een universum van muzikale exploratie dat altijd relevant is gebleven, nooit gevangen in de amber van progressieve-rock-archieven maar altijd levend met contemporaine vitaliteit. Als laatste verklaringen gaan, slaat ‘Back To Shore’ de perfecte balans tussen het eren van geschiedenis en het bevestigen van artistieke integriteit, een vaarwel dat minder aanvoelt als een einde dan als de voltooiing van een magnifieke cirkel, getekend door een band die altijd Kayak is gebleven, door alle getijden en transformaties heen. (Jan Vranken) (8/10)(OOB Records)