Als getuige uit eerste hand kan ik zeggen dat een van de meest levendige en opwindende muziek scenes op het Afrikaanse continent ongetwijfeld de Senegalese hiphopscene is. Senegalese hiphop, ook bekend als “Rap Galsen”, is sinds het begin van de jaren negentig een culturele kracht in West-Afrika,en heeft de laatste jaren steeds meer internationale erkenning gekregen.
Een van de belangrijkste redenen waarom Senegalese hiphop zo belangrijk is voor de Senegalese maatschappij, is haar rol in het bevorderen van sociaal en politiek bewustzijn. Senegalese hiphopartiesten gebruiken hun muziek als middel om het bewustzijn te vergroten over belangrijke kwesties die hun gemeenschap raken, zoals armoede, werkloosheid, brain-drain en politieke corruptie.
Zo is de Senegalese rapper Didier Awadi, een van de oprichters van Positive Black Soul, en daarmee de grondlegger van de Senegalese hiphop, een uitgesproken voorvechter van democratie en mensenrechten in Senegal en op het hele Afrikaanse continent. Awadi maakt zich ook nu nog steeds sterk voor de pan-afrikaanse idealen, en zorgt er met zijn projecten zoals bijvoorbeeld ‘ President’s d’Afrique’ voor dat de legacy van staatsmannen zoals de door de koloniale macht vermoorde Congolese leider Patrice Lumumba blijft bestaan. In zijn nummer “Sunugaal” gaat Awadi in op het probleem van illegale immigratie en de benarde situatie van Afrikaanse migranten die hun leven riskeren om Europa te bereiken op zoek naar een beter leven. Ook zijn meest recente album ‘Quand on refuse on dit non’ is weer een succes en een voorbeeld van zijn niet aflatende strijdbaarheid.
Copyright: WIPO. Photo: Emmanuel Berrod. CCA 3.0 IGO License.
Hip-hop in Senegal ontstond in het begin van de jaren ’90, maar pas aan het eind van de jaren ’90 begon het aan te slaan. Senegalese hip-hop is uniek omdat het traditionele Afrikaanse ritmes en instrumenten mengt met moderne hip-hop beats en teksten. De opkomst van het genre was een reactie op de economische en sociale problemen van het land aan het einde van het presidentschap van Abdoulaye Wade, die goed gedocumenteerd zijn. Senegalese jongeren vonden hip-hop een medium waarmee ze hun frustraties en hoop op een betere toekomst konden uiten.
Een wellicht niet voor de hand liggende sleutelfiguur in de Senegalese hiphop is Youssou N’Dour, een muzikant en politiek activist, voormalig presidentskandidaat die al meer dan drie decennia een invloedrijke kracht is in de internationale muziekwereld. N’Dour staat bekend om zijn mix van traditionele Senegalese muziek als de mbalax met moderne genres als hiphop en R&B. Hij heeft samengewerkt met talloze artiesten uit de hele wereld, waaronder Peter Gabriel, Neneh Cherry en Wyclef Jean. In het midden van de jaren negentig lanceerde hij het in Dakar gevestigde platenlabel Xippi, waarmee hij probeerde Afrikaanse muziek minder afhankelijk te maken van westerse maatschappijen. Dit voorbeeld werd later gevolgd door Positive Black Soul en Daara-J Family, die beiden nu succesvolle labels en studio’s in Dakar hebben. Positive Black Soul werkt vanuit de ‘ Sankara; studio en Daara-J vanuit hun eigen ‘Bois Sacré’ studio.
Een van de pioniers van de Senegalese hiphop is MC Solaar, een Frans-Senegalese rapper die in Dakar is geboren en in Frankrijk is opgegroeid. In de landen van de francofonie is MC Solaar inmiddels uitgegroeid tot een superster. Hij kreeg in de jaren ’90 internationale erkenning voor zijn fusie van hip-hop en jazz, en zijn politiek geladen teksten over zaken als racisme en immigratie. Hij bracht in 2014 zijn fantastische album “Géo Poétique,” uit, waarop hij traditionele Senegalese muziek werd vermengd met elektronische beats en samples. Het album was een kritisch en commercieel succes in Senegal en daarbuiten en toonde de veelzijdigheid en creativiteit van Senegalese hiphopartiesten. MC Solaar had ook in Nederland een tipparade notering met ‘ The Good, the Bad’, een opname van het ‘ Jazzmatazz’-project, waarop hij samenwerkt met de helaas veel te vroeg overleden ‘Guru’. Helaas zal Francophone muziek in Nederland altijd een ondergeschoven kindje blijven. Dat is dan ons verlies, het resultaat van onze eigen navelstaarderij. Wij luisteren liever naar Lil Kleine.
Een andere reden waarom Senegalese hiphop essentieel is voor de Afrikaanse cultuur is haar vermogen om culturele uitwisseling en wederzijds begrip te bevorderen. Senegalese hiphopartiesten werken vaak samen met muzikanten uit andere Afrikaanse landen, zoals Mali, Ghana en Nigeria, om een unieke mix van Afrikaanse ritmes en klanken te creëren. Zo heeft de Senegalese rapper Akon samengewerkt met talrijke Afrikaanse muzikanten, waaronder de Nigeriaanse zanger 2Face Idibia en de Zuid-Afrikaanse artiest Kwesta.
Verder heeft de Senegalese hiphop een belangrijke invloed gehad op de Amerikaanse hiphopmuziek, vooral in het begin van de jaren 2000. Amerikaanse rappers als Jay-Z en Mos Def hebben Senegalese hiphop aangehaald als inspiratiebron voor hun muziek, en sommigen hebben zelfs samengewerkt met Senegalese hiphopartiesten. Zo werkte Akon in 2010 samen met de Amerikaanse rapper Snoop Dogg aan het nummer “I Wanna Love You,” dat zowel in de Verenigde Staten als in Senegal een enorme hit werd.
Eind jaren negentig brak de in St. Louis, Missouri, geboren Senegalese rapper Akon, die eigenlijk Alioune Thiam heet, door met zijn debuutalbum “Trouble”. Het album, met daarop samenwerkingen met Amerikaanse hip-hop zwaargewichten als Eminem en Snoop Dogg, hielp om Senegalese hip-hop aan een breder publiek in de Verenigde Staten voor te stellen. Akon is inmiddels vijf keer genomineerd voor een Grammy, en zijn debuutalbum werd ook in Amerika platinum.
Anderzijds is de Senegalese hiphop ook beïnvloed door Amerikaanse hiphopmuziek. Begin jaren negentig werden Senegalese hiphopartiesten als Positive Black Soul en Daara J geïnspireerd door de conscious rap beweging in de Verenigde Staten, die de nadruk legde op sociale en politieke kwesties. Deze artiesten verwerkten elementen van de Amerikaanse hiphop in hun muziek, zoals het gebruik van samples en scratching.
Senegalese hip-hop heeft andersom ook een belangrijke invloed gehad op de Amerikaanse hip-hop. Artiesten als Mos Def en Talib Kweli hebben zich laten inspireren door de Senegalese muziek en cultuur. Wyclef Jean;s samenwerking met N’Dour op het nummer ‘ How Come’ van Canibus hielp zelfs om veel Amerikanen kennis te laten maken met Senegalese muziek. Daarnaast heeft de eerder genoemde Senegalese-Amerikaanse rapper Akon een enorme invloed gehad op de Amerikaanse muziekscene met zijn mengeling van hiphop, R&B en traditionele Senegalese muziek.
Een van de meest prominente Senegalese hiphopgroepen is de al eerder genoemde Positive Black Soul (PBS). De groep werd opgericht in het begin van de jaren ’90 door Didier Awadi , Duggy T en werd al snel populair vanwege hun sociaal bewuste teksten waarin kwesties als armoede, corruptie en onderwijs aan de orde werden gesteld. Hun muziek is een fusie van traditionele Afrikaanse ritmes en instrumenten met moderne hip-hop beats en teksten. PBS is van grote invloed geweest op de Afrikaanse hip-hop scene, en hun muziek is gesampled door talloze artiesten uit de hele wereld. De muziek van PBS is provocerend, maatschappijkritisch en is tot op heden een kracht die bergen kan verzetten. De naam PBS ( Positive Black Soul) was een ‘tongue-in cheek’ verwijzing naar de PDS (Parti Démocratique Senegalaise)
Een andere prominente Senegalese hiphopgroep is Daara J, die eind jaren negentig werd opgericht door Ndongo D en Faada Freddy . De muziek van de groep is een fusie van traditionele Senegalese muziek met moderne hip-hop beats en teksten. Ze staan bekend om hun sociaal bewuste teksten die onderwerpen als armoede, corruptie en onderwijs aan de orde stellen. In Europa maakten we voor het eerst pas in 2003 kennis met Daara-J toen hun track ‘Peace, Love & Harmony; verscheen op het op cassette uitgebracht ‘Demolisha – Make It Clap – L’Authentique Dancehall Mix’. Mocht iemand die cassette nog ergens in een la hebben liggen, stuur me even een mail. Daara J heeft samengewerkt met talrijke artiesten uit de hele wereld, waaronder de Malinese zangeres Rokia Traore. Met de track ‘Unite 75’ verschijnt Daara-J op de obscure verzamelaar ‘Yes We Can – Songs About Leaving Africa’ die in Duitsland gereleased werd. Een uitgave waarop ook Awadi en de in de Canadese diaspora levende Ugandese rapper Babaluku verschenen.Later werd de naam gewijzigd in Daara-J Family en met albums als ‘Boomerang’ , ‘School of Life’ en ‘Yaamatele’ scoort de band ook in Europa. Daara-J is regelmatig op Europese festivals en in zalen te zien. Een aanrader, mocht je ooit in de gelegenheid zijn. Ook nu nog laat Daara-J Family zijn maatschappelijke betrokkenheid zien, bijvoorbeeld door hun deelname aan het project: ‘Voix du Fleuve, Voie de la Paix’, een project gericht op het beter verdelen van het steeds schaarser wordende water van de rivier Senegal.Deze maatschappelijke betrokkenheid is iets dat deerlijk gemist wordt in onze Nederlandse hiphop scene die meer geïnteresseerd lijkt in investeren in Dubai, dan in het leveren van een positieve bijdrage aan onze eigen maatschappij.
Faada Freddy van Daara-J Family, foto: Jan Vranken
In de afgelopen jaren is de Senegalese hiphop blijven evolueren en experimenteren met nieuwe geluiden en stijlen. Kortom, Senegalese hiphop is een vitale culturele kracht in Afrika en heeft een belangrijke invloed gehad op Amerikaanse hiphop muziek. Senegalese hiphopartiesten gebruiken hun muziek om belangrijke sociale en politieke kwesties aan te kaarten, culturele uitwisseling en begrip te bevorderen, en te experimenteren met nieuwe geluiden en stijlen. Terwijl de Senegalese hiphopscene zich blijft ontwikkelen en groeien, zal ze ongetwijfeld een essentiële rol spelen in het vormgeven van de toekomst van Afrikaanse muziek en cultuur. Houd dus een luisterend oor voor deze innovatieve en dynamische artiesten, en wie weet zien we op een dag een Senegalese rapper een Grammy mee naar huis nemen.
