Jazz is een spons. Geen muziekgenre dat zo gemakkelijk nieuwe stijlen adopteert als de jazz. Toen in de jaren negentig de elektronische muziek opkwam, bedachten jazzmusici dat je house, broken-beats en drum ‘n bass ook prima kon combineren met jazz. Aldus geschiedde. De nu-jazz werd geboren.
Eén van de meer succesvolle platen in het genre kwam uit in 2002: ‘In Between’ van Jazzanova, een Duits collectief van zes producenten en dj’s uit Berlijn, opgericht in het midden van de jaren 1990. Jazz, soul, funk, house en elektronica: het kwam allemaal terug in hun muziek. De belangrijkste mannen achter Jazzanova waren Alexander Barck, Claas Brieler en Alex Reinemer. Barck werd het gezicht van Jazzanova, Brieler de drijvende kracht achter het Jazzanova-label Sonar Kollektiv en Reinemer de technicus in de Jazzanova Recording Studio in Berlijn.
‘In Between’ leverde gemengde reacties op. Voor veel luisteraars klonk de muziek te complex omdat de composities uit diverse lagen waren opgebouwd. Fans van nu-jazz en broken-beat zagen het album juist als een sleutelmoment in het genre. Over één ding waren fans en critici het eens: de grenzen van de jazz waren andermaal opgerekt. De reputatie van Jazzanova als pioniers was gezet.
Bijna 24 jaar na het verschijnen van het originele album brengt Sonar Kollektiv een werkelijk allesomvattende deluxe editie uit van ‘In Between’. Het is een ‘definitieve collectie’ met het originele album, live-versies, remixes en singles: materiaal dat als een soort rijpingsproces een uitstekend beeld geeft van de ontwikkeling die Jazzanova door de jaren heen heeft doorgemaakt.
Rijping en ontwikkeling: want deze editie is veel meer dan een simpele heruitgave. Fans zullen het ervaren als een met zorg samengestelde reflectie op het debuut. De live-versies en de remixes komen dan ook het best tot hun recht als je eerst het originele album beluistert. Pas in die volgorde hoor je wat Jazzanova door de jaren heen uniek maakt: het zoeken, het verbinden van nieuwe stijlen, maar altijd met aandacht voor de erfenis die de jazz nu eenmaal met zich meebrengt.
De fans zullen dit derhalve zeker waarderen, maar of ‘In Between’ veel nieuwe luisteraars zal aantrekken, laat zich enigszins betwijfelen. Bij het verschijnen van ‘In Between’ in 2002 merkte critici al op dat het album ook gefragmenteerd kan overkomen. Plat gezegd: het gaat alle kanten op door de diversiteit aan stijlen waardoor de samenhang regelmatig ver te zoeken is. Met al het extra materiaal wordt dat effect alleen maar versterkt. Deze editie zal dan ook in de eerste plaats voer voor fans zijn.
Hoogtepunten op het origineel blij ‘L.O.V.E. and You and I’ en ‘Keep Falling’. Het zijn de tracks met een jazzgroove, gekoppeld invloeden uit de wereldmuziek. Fraaie tracks die anno 2025 nog net zo fris klinken als 24 jaar geleden. Laten we die eens vergelijken met de live-versies en de remixes. ‘L.O.V.E. and You and I’ was de opening van het album, dat begint met een mysterieus stukje samenzang voordat de groove je verder meeneemt de track in. Dan ontvouwt de track zich in ontelbaar veel lagen, met als verbindende factor de stem van Doug Hammond, een Amerikaanse dichter en vocalist. Als een mantra zingt Hammond zijn soul over de warmte van de Rhodes heen. De complexe ritmes en break-beats doen de rest: de eerste kennismaking en het instant visitekaartje van Jazzanova.
De deluxe editie kent twee remixen van dit nummer: de DJ Slowz Remix en de DJ Ghe Mix. Waarbij de laatste nog het dichts bij het origineel blijft. Maar eerlijk: de remixen – die al eerder werden uitgegeven, maar nu dus verzameld – zijn geen verbetering. Sterker: in die remixen wordt deze unieke track een redelijk dertien-in-een-dozijn-deuntje zoals je die doorgaans op coffeehouse-jazz-albums vindt. De spanning van het origineel is weg.
‘Keep Falling’ dan. Op het origineel al een wonderschone track met bijdrages van Ursula Rucker en Hawkeye Phanatic. Op deze editie vinden we de Magro Remix en het moet gezegd dat het deze keer wel geslaagd is. Het nummer krijgt een nog meer mantra-achtig karakter, bijna hypnotiserend, waarbij de vocalen op de een of andere manier nog dwingender klinken dan in 2002. Dit effect wordt bereikt door de muziek nog minimalistischer te maken. Daarbij zij ook opgemerkt dat er heel veel zorg is besteed aan de geluidskwaliteit van het geheel. Jazzanova toont zich meester in balans.
Wie echt verrast wil worden, kan terecht in de Single Collection die ook is bijgevoegd. Die opent met ‘Atabaque’ waarin Jazzanova subiet de kritiek dat het geen dansbare muziek produceert, loochenstraft. Probeer maar eens stil te zitten op ‘Atabaque’. Of ‘Days to Come’. Opmerkelijk genoeg zijn dit stukken die werden gemaakt in de aanloop naar ‘In Between’: toch klinken deze tracks minder als een zoektocht dan de songs die uiteindelijk op het debuut terechtkwamen, met de kanttekening dat de singles meer elektronisch en ambient zijn dan jazz.
Een ‘anthology’, een weergave van alles dat Jazzanova is geworden in haar ‘sonic universe’. Dat maakt Jazzanova absoluut waar. Horen we veel nieuws? Nee. Is dit toch een waardevolle aanvulling op de discografie van dit zestal uit Berlijn? Zeker. Voor de fans een must-have. Voor nieuwkomers in het nu-jazz-genre misschien een tikje teveel van het goede. Maar daar zijn deze releases dan ook niet voor bedoeld. (7/10)(Sonar Kollektiv)