In het voorjaar van 1981 klonk er een nummer op de radio dat de grens tussen jazz en pop volledig deed vervagen. Een warme saxofoon, een fluweelzachte stem en een onweerstaanbare groove smolten samen tot een liefdeslied dat generaties zou blijven betoveren. ‘Just the Two of Us’ van Grover Washington Jr. met Bill Withers was meer dan een hit. Het was het definitieve bewijs dat jazz op het grote podium thuishoorde, en het markeerde het hoogtepunt van een beweging die smooth jazz definitief op de kaart zou zetten.
Grover Washington Jr.
Grover Washington Jr. werd geboren op 12 december 1943 in Buffalo, New York, in een familie waar muziek door de aderen stroomde. Zijn vader speelde tenor saxofoon en verzamelde oude jazzplaten, zijn moeder zong in een kerkkoor. Op zijn achtste kreeg de jonge Grover zijn eerste saxofoon cadeau. Terwijl andere kinderen buiten speelden, sloop hij clubs binnen om blueslegendes aan het werk te zien. Op zijn twaalfde stond hij al professioneel op het podium.
Na een periode bij het leger, waar hij drummer Billy Cobham ontmoette, verhuisde Washington in 1967 naar Philadelphia, de stad die zijn artistieke thuis zou worden. Zijn grote doorbraak kwam onverwacht. Toen altsaxofonist Hank Crawford een opnamesessie moest afzeggen voor Creed Taylor’s Kudu Records, stapte Washington in. Het resulteerde in zijn debuutalbum ‘Inner City Blues’, het begin van een indrukwekkende carrière.
Washington’s vierde album ‘Mister Magic’ uit 1975 bracht hem commercieel succes. Het bereikte de eerste plaats op Billboard’s R&B albumlijst en de tiende positie op de poplijst. De titelsong werd een hitje, en Washington bewees dat hij op verschillende saxofoons kon excelleren: sopraan, alt, tenor en bariton. Critici waren verdeeld over zijn commerciële benadering, maar niemand kon zijn muzikaal vakmanschap ontkennen.
Just the Two of Us
In 1980 tekende Washington bij Elektra Records, onderdeel van Warner Music Group. Voor zijn album ‘Winelight’ zocht hij een frisse sound, iets dat zijn liefde voor basketball en verfijnde grooves combineerde. Het album opende met het titelnummer ‘Winelight’, gevolgd door ‘Let It Flow’, een eerbetoon aan zijn geliefde Philadelphia 76ers-speler Julius Erving, beter bekend als Dr. J.
Maar het waren producers Ralph MacDonald en William Salter die het album zijn grootste succes bezorgden. Zij hadden een instrumentale compositie geschreven en nodigden Bill Withers uit om er teksten bij te schrijven en de vocalen te verzorgen. Withers, al een gevestigde naam met hits als ‘Ain’t No Sunshine’ en ‘Lean on Me’, kon niet weerstaan. Hij herkende het potentieel van de compositie en werkte het uit tot een ode aan romantische liefde.
Het resultaat was ‘Just the Two of Us’, een nummer dat op briljante wijze Washington’s vloeiende saxofoonspel verweven met Withers’ warme, soulvolle stem. De basis werd gevormd door een verfijnd akkoordenschema dat aan de ‘Sunny’-progressie deed denken, maar met een eigen draai. Richard Tee’s elektrische piano legde een fluweelzacht fundament, terwijl Eric Gale’s jazzy gitaarakkoorden en Steve Gadd’s subtiele drumswerk de groove versterken. Het stalen drumsolo in de 12-inch versie voegde een tropische toets toe die het nummer een extra dimensie gaf.
Toen ‘Just the Two of Us’ in februari 1981 als single werd uitgebracht, was de respons overweldigend. Het nummer klom naar de tweede positie op de Billboard Hot 100, waar het drie weken bleef steken achter eerst ‘Morning Train’ van Sheena Easton en later ‘Bette Davis Eyes’ van Kim Carnes. Op de R&B Singles chart bereikte het de derde plaats. Het nummer bleef liefst 24 weken in de Hot 100 hangen, waarvan elf weken in de top 10.
Internationaal sloeg het nummer eveneens aan. In het Verenigd Koninkrijk bereikte het de 34e positie, in Frankrijk de 32e plaats, en in Australië, waar het nummer massaal op adult contemporary radiostations werd gedraaid, eindigde het op nummer 31. Het werd een wereldwijde standaard voor romantiek, gedraaid in restaurants, op stranden en tijdens intieme momenten.
Bij de Grammy Awards van 1982 won ‘Just the Two of Us’ de prijs voor Best R&B Song. Withers, Salter en MacDonald gingen met de eer strijken. Het album ‘Winelight’ won de Grammy voor Best Jazz Fusion Performance, en werd ook genomineerd voor Record of the Year en Song of the Year. Voor Washington was het zijn enige top 40-hit in de Verenigde Staten, maar wat voor een hit.
Will Smith
In 1997 kreeg ‘Just the Two of Us’ een tweede leven toen rapper en acteur Will Smith het nummer sampelde voor zijn debuutalbum ‘Big Willie Style’. Smith’s versie behield de herkenbare melodie en het refrein, maar veranderde de focus radicaal. In plaats van romantische liefde ging het nummer over de band tussen vader en zoon, specifiek gericht aan zijn oudste zoon Trey.
Smith’s teksten waren persoonlijk en indringend. Hij opende met de emotionele herinnering aan Trey’s geboorte en vervolgde met vaderlijk advies over het vermijden van drugs, straatgeweld en verkeerde vrienden. Het nummer, geproduceerd door Sauce van Somethin’ for the People, combineerde de originele jazz-funk basis met hedendaagse hiphop-elementen. Fuzzy zorgde voor het refrein en ad-libs, wat de track een R&B-vibe gaf.
Smith’s versie werd uitgebracht als de vierde single van ‘Big Willie Style’ in juli 1998. Het bereikte nummer 20 op de Billboard Hot 100 en nummer twee in het Verenigd Koninkrijk. De videoclip, geregisseerd door Bob Giraldi, toonde Smith spelend met Trey, aangevuld met beelden van andere beroemde vaders met hun kinderen, waaronder Babyface, Magic Johnson en Muhammad Ali. Het nummer werd een van Smith’s grootste solo-hits en introduceerde het origineel aan een nieuwe generatie luisteraars.
Winelight
‘Winelight’, uitgebracht in oktober 1980, definieerde Washington’s artistieke visie. Het album was smooth, verfijnd en doordrenkt van R&B en easy listening-invloeden. Washington speelde op het album verschillende saxofoons, waarbij hij lange, expressieve solo’s afwisselde met subtiele, melodieuze passages. De muzikanten om hem heen waren van het hoogste niveau: Marcus Miller op bas, Eric Gale op gitaar, en Richard Tee op keyboards.
Het openingsnummer ‘Winelight’ zette meteen de toon met een rustgevende groove en Washington’s fluweelzachte saxofoon. ‘Let It Flow’ bracht energie en funk, een nummer dat perfect paste bij de atletische gratie van Dr. J. ‘In the Name of Love’ werd later ook uitgebracht in een bewerkte versie door Ralph MacDonald en Bill Withers, zonder Washington’s saxofoon. ‘Take Me There’ bood een melodieuze reis, terwijl ‘Make Me a Memory (Sad Samba)’ het album afsloot met introspectieve, melancholische harmonieën.
Het album ging in 1981 platina en bereikte hoge posities op zowel de jazz- als de popalbum lijsten. Het vestigde Washington definitief als een van de voorlopers van de smooth jazz-explosie die de jaren tachtig zou domineren. Critici waren verdeeld. Sommigen prezen de toegankelijkheid en de vakmanschap, anderen verweten hem commercialisme. Maar luisteraars wereldwijd omarmen het album als een meesterwerk van sfeervolle, emotionele muziek.
Mister Magic
Voor degenen die dieper in Washington’s werk willen duiken, is ‘Mister Magic’ uit 1975 essentieel. Het titelnummer, geschreven door MacDonald en Salter (dezelfde schrijvers als ‘Just the Two of Us’), werd een belangrijke hit en bereikte de 16e plaats op de R&B Singles chart. Het album toonde Washington’s vermogen om funk, jazz en soul te verweven tot een sound die zowel intellectueel bevredigend als fysiek meeslepend was.
‘Earth Tones’, een uitgestrekt nummer van meer dan twaalf minuten, gebruikte natuurgeluiden en agressieve solo’s, terwijl ‘Black Frost’ een mysterieuze sfeer creëerde met strijkers. Het album bereikte de eerste plaats op de soul- en jazzalbumlijsten en de tiende positie op de poplijst. Het bewees dat Washington, ondanks kritiek op zijn commerciële aanpak, een serieuze jazzmuzikant was met roots in R&B en soul-jazz.
Bill Withers
Voor Bill Withers was ‘Just the Two of Us’ een van zijn laatste grote artistieke successen. Na problemen met Columbia Records en frustratie over de controle die A&R-executives, die hij ‘blaxperts’ noemde, over zijn muziek wilden uitoefenen, besloot Withers zich vanaf 1977 te richten op samenwerkingsprojecten. ‘Just the Two of Us’ won weliswaar een Grammy, maar Withers raakte steeds verder vervreemd van de muziekindustrie.
In 1985 bracht hij zijn laatste studioalbum uit, ‘Watching You Watching Me’, waarna hij zich terugtrok uit de muziekwereld. Hij miste het touren en optreden niet, zei hij later. Hij had zijn leven voor de muziek gehad en voelde geen behoefte om door te gaan als de liefde voor de industrie verdwenen was. Withers stierf op 30 maart 2020, maar zijn songs, waaronder ‘Just the Two of Us’, blijven generaties inspireren.
Grover Washington Jr. zelf bleef na ‘Winelight’ doortouren en opnemen, maar bereikte nooit meer dezelfde commerciële hoogten. Hij bleef een gerespecteerd figuur in de jazzwereld, speelde met presidenten en jazznamen, en beïnvloedde artiesten als Kenny G. Op 17 december 1999, slechts vijf dagen na zijn 56e verjaardag, stortte Washington in na het opnemen van een televisieshow in New York City. Hij werd naar het ziekenhuis gebracht, waar artsen een massale hartaanval vaststelden. Washington overleed later die avond.
Zijn nalatenschap blijft intact. ‘Just the Two of Us’ wordt nog steeds gedraaid op radiostations over de hele wereld, gebruikt in films en series, en gecoverd door artiesten in allerlei genres. In 2020 kreeg het nummer een nieuwe opleving op TikTok, waar een nieuwe generatie de tijdloze schoonheid van het nummer ontdekte. Het is een parel die blijft glanzen, ongeacht hoe vaak hij wordt afgestoft en opnieuw bewonderd.