Op 29 oktober 2022 vond in Utrecht een muziekhistorische gebeurtenis plaats. Bovenin de nok van TivoliVredenburg, in de zogenaamde Cloud Nine, liet de legendarische maar zwaar benadeelde toetsenist Milton Keanes zien dat hij zeker nog niet dood was, hoewel veel bekenden uit de rockindustrie dat wel dachten. Samen met zijn mannen op drums en contrabas zou hij ons, het publiek, eens laten zien wie echt verantwoordelijk was voor de hits van Black Sabbath. In ieder geval niet Tony Iommi, klonk het op de vooraf op een wit doek geprojecteerde video. Wat volgde was een ontspannen en speelse avond vol virtuoze jazz-arrangementen op bekende Black Sabbath nummers.
Natuurlijk weet iedereen en zijn moeder dat alles in bovenstaande alinea complete onzin is, maar Jazz Sabbath breidt een mooi narratief om hun concept heen. Het zou namelijk zo zijn dat Milton Keanes en de mannen van Jazz Sabbath hun albums eind jaren 60 op zouden hebben genomen, maar dat een zware hartaanval Keanes in het ziekenhuis deed belanden. Omdat het platenlabel het niet aandurfde een album uit te geven van een band die hun leider mogelijk zou verliezen, werden de albums op de plank gelegd. Toen Keanes het ziekenhuis verliet, bleek een zekere band uit Birmingham met de nummers aan de haal te zijn gegaan, en was van zijn eigen opnames (op wat bootlegs na) niets meer terug te vinden. Nu jaren later tourt hij de wereld over om de mensheid te bewijzen dat hij het genie is, en Black Sabbath maar muzikale charlatans.
Milton Keanes heeft natuurlijk nooit echt bestaan. Het echte brein achter Jazz Sabbath is niemand minder dan Adam Wakeman, de zoon van Yes-toetsenist Rick Wakeman. Adam heeft bekendheid geworven als toetsenist in de band van Ozzy Osbourne en Black Sabbath, en kent de nummers dan ook op zijn duim. Omdat hij de nummers zo goed beheerst, weet hij ook verschrikkelijk veel vrijheden te nemen in de arrangementen die deze avond de revue passeerden. Hoewel het soms even flink denken was welk nummer er werd gespeeld, viel het kwartje doorgaans redelijk snel. De nummers zijn stuk voor stuk herkenbaar, maar tevens erg speels en authentiek. Het zware en dreigende van de originele arrangementen hebben plaatsgenomen voor frivole en zachtaardige jazz.
Zo nu en dan werden de nummers aangekondigd door Wakeman, in de gedaante van Keanes. Dit ging vaak gepaard met veel humor en toewijding aan zijn personage. Zo werd ‘Iron Man’ gepresenteerd als een tragische ode aan Derrek, die is een wasserette werkte en daar vele kledingstukken strijkte. De oorspronkelijke titel van het nummer was dan ook ‘Derrek, the ironing man’. De platenmaatschappij vond dat te lang, maar ‘Derrek’ was weer te kort. Dus zo geschiedde, aldus grootmeester Keanes. En zo werd ‘Changes’ aangekondigd op zijn Frans, en scheen oorspronkelijk te zijn bedoeld als een compositie voor vijf accordeons. Je kunt het flauw vinden, maar het droeg zeker bij aan de charme van deze ontspannen avond.
De rol van Keanes wist Wakeman aardig vol te houden, ook in zijn interactie met het publiek, die er gewillig in mee ging ook al wist men beter. Of het nu in zijn script stond of niet, Wakeman wist zelf ook dondersgoed dat wij beter wisten en viel even uit zijn rol, lachend om zijn eigen flauwe creatie. “Ok, hoe lang kan ik dit nog volhouden?” riep hij naar het publiek, dat zelf bijna van hun stoel afgleed van het lachen. “De hele avond”, riep een man enthousiast door de kleine zaal, waarna Wakeman zijn rol weer op zich nam.
Het was deze avond met name Wakeman die het woord op zich nam, terwijl zijn band volledig op hem gefocust was. De drummer van dienst zette uit de losse pols smaakvol jazzy ritmes neer, maar wist hier en daar ook wat rake klappen uit te delen. De bassist daarentegen vingerde gedreven, intens en verwoed zijn bas. Welke namen er schuilgaan achter de mannen die vanavond speelden bleef enigszins een raadsel binnen het narratief dat de band neer wist te zetten. Met blikken en gebaren stuurde Wakeman zijn bandleden aan. Wat bijzonder opviel was het spelplezier van het bijzondere trio. Dit is geen tour om brood mee op de plank te krijgen, dit is een hobbyproject ontstaan uit pure passie.
Na flink wat bekende nummers in een onbekend jasje voorgeschoteld te hebben gekregen kondigde de band ‘Children Of The Grave’ aan als laatste nummer. Na een meesterlijke vertolking van dit even waanzinnige nummer verliet de band het podium, Keanes schmierend strompelend met dezelfde wandelstok die hij de hele avond al als steun gebruikte.
Na een overweldigend applaus klonken donderslagen en werden er met spotjes bliksemschichten geprojecteerd op het podium. De band kwam terug tot genoegen van de zaal en slingerde er nog even een briljante versie van ‘Black Sabbath’ uit. Na de laatste noten was het echt klaar met de pret, de band nam nog een laatste buiging en bedankte het publiek voor het komen, waarna Keanes onze wereld weer verliet en Wakeman en zijn mannen zich backstage terugtrokken.
Teruglopend naar het station om de eerstvolgende trein richting huis te halen kan je niet anders dan te peinzen over deze avond. Hoewel je de hele avond bewust bent van de heerlijke onzin die wordt uitgekraamd door Wakeman in zijn rol van Keanes, ga je zo mee in de authenticiteit van de arrangementen en het losse spel van de heren op het podium, dat je je haast af begint te vragen wie nu wie plagieert… Hoe dan ook: laten we hopen dat we het laatste nog niet hebben gezien van Keanes en zijn mannen!
