Is Johnny Marr een levende legende? Het is de vraag die boven de uitverkochte Muziekgieterij in Maastricht hangt als een ongemakkelijke stilte. Uitverkocht, al moet gezegd dat 1100 mensen voor iemand die zich presenteert als een van de architecten van de postpunk misschien veelzeggender is dan de marketingafdeling had gehoopt. De zaal staat vol met Generatie X-ers die de postpunk intellectuele revolutie van The Smiths aan den lijve hebben meegemaakt, aangevuld met een nieuwe lichting vinylverzamelaars die The Smiths herontdekten via de Aldi-koopjesbak. Echte Johnny Marr-fans? Die lijken in de minderheid.
En daar zit meteen het probleem dat Marr als een molensteen om zijn nek draagt. Hij kan zijn verleden niet van zich afschudden, hoe wanhopig hij ook albums blijft uitbrengen die weliswaar niet slecht ontvangen worden, maar nooit het niveau zullen halen dat hij samen met Morrissey bereikte. Die kans op een hereniging is inmiddels nul, vooral sinds Marr in augustus 2024 resoluut ‘nee’ zei tegen een lucratief aanbod voor een Smiths-reünietour in 2025. De politieke kloof tussen de progressieve Marr en de controversiële, pro-Brexit Morrissey is onoverbrugbaar geworden. Morrissey zelf zei recent zonder omhaal: “I have absolutely no emotional attachment to Marr.” De dood van bassist Andy Rourke in mei 2023 maakt bovendien een authentieke reünie onmogelijk.
De sfeer in de Muziekgieterij is vanaf het begin tam en afwachtend, en blijft dat eigenlijk, op de enkele uitzondering na, het hele concert. Marr, die de eerste drie nummers netjes poseert voor de persfotografen, slaagt er niet in een blijvende vonk over te laten springen. Dit is another day at the office. De band trapt af met ‘Generate, Generate’, een ideale opener die vol op het gaspedaal gaat, een lekkere meezinger, professioneel gespeeld. Het zaalgeluid is uitstekend, met een transparantie die alle instrumenten mooi scheidt. Maar het Maastrichtse publiek, duidelijk verwend door de programmering van de Muziekgieterij, reageert lauw.
Dan komt ‘Panic’, de vroege Smiths-klassieker. Een schot in de roos voor de nostalgische gevoelens van de Generatie X-liefhebbers. Marr zingt het adequaat, maar het laat meteen zien waar de schoen wringt. Marr is geen Morrissey. Morrissey is de Brel van de postpunk als het gaat om delivery en presence. Zonder hem zal Marr nooit The Smiths kunnen doen herleven. En hier wordt de contradictie pijnlijk voelbaar: Marr weigert met Morrissey op te treden, maar speelt wél zijn songs, omdat zijn solowerk simpelweg niet genoeg trekt. Erger nog: er zijn inmiddels honderden, zo niet duizenden gitaristen die Marrs kenmerkende ’twangy’ stijl kunnen reproduceren, vaak zelfs beter.
De avond is rigide voorgeprogrammeerd. De setlist is exact hetzelfde als alle andere shows op deze tour. Wanneer Marr voor ‘This Charming Man’ vraagt of er nog verzoekjes zijn, is het om je rot te lachen. Bij dit nummer komt bovendien pijnlijk naar voren dat alleen Morrissey, die de teksten schreef, dit geloofwaardig kan brengen. Marrs stem mist de ironische melancholie, de ambigue sexualiteit, de literaire scherpte die Morrissey aan deze songs gaf. Met ‘Somewhere’ bereikt het concert zijn dieptepunt: een matig nummer, duidelijk bedoeld om de mannen wat ademruimte te geven. De show is strategisch opgebouwd rond de Smiths-nummers, netjes uitgesmeerd, elke drie songs weer eentje, om het publiek bij de les te houden. De band speelt strak als een clicktrack, technisch onberispelijk, maar precies dát is het probleem: het is te perfect, te steriel, te bloedloos.
Het hoogtepunt komt met ‘How Soon Is Now’, waarin Marr eindelijk helemaal losgaat op zijn gitaar. Het tempo is opgeschroefd, zijn kenmerkende stijl komt tot leven in die geweldige duikvluchten. Hier toont Marr even waarom hij ooit revolutionair was. Maar één nummer maakt nog geen legende. In de toegift volgt ‘The Passenger’ van Iggy Pop, een mooi eerbetoon aan de man die Marr inspireerde rocker te worden. Iggy & The Stooges waren zijn grote voorbeeld, en in deze cover proef je even de rauwe energie die Marr als jonge gitarist moet hebben gevoeld. Natuurlijk eindigt de avond met ‘There Is a Light That Never Goes Out’, een prachtig nummer dat niet kon ontbreken. Een ode aan de grootste postpunkband ooit, ware legenden.
Marr was daar onderdeel van. Maar is hij zélf een levende legende? Het antwoord is even dubbelzinnig als een Morrissey-tekst. Hij was de gitarist die het geluid van een generatie definieerde, wiens jangle-pop-stijl de blauwdruk werd voor wat later Britpop werd. Maar zonder Morrissey is hij een schim van wat hij was. Dat hij, ondanks vier decennia sinds The Smiths, dit materiaal moet blijven spelen om van betekenis te blijven, zegt alles. Johnny Marr is geen levende legende, hij is de begaafde sideman van een legende die hem niet meer wil kennen.
Foto’s (c) Christophe Dehousse
