Op een milde zondagavond, 22 september 2024, sloot het Openluchttheater in Valkenburg zijn seizoen af met een optreden van de legendarische Zuid-Afrikaanse a capella groep Ladysmith Black Mambazo. Het was een avond die de toeschouwers meevoerde door decennia van muzikale geschiedenis, maar ook vragen opriep over de toekomst van deze iconische formatie.
Ladysmith Black Mambazo, opgericht in 1960 door de inmiddels overleden Joseph Shabalala, staat al 64 jaar onafgebroken op de planken. Hun doorbraak kwam in 1986 met hun bijdrage aan Paul Simon’s baanbrekende album ‘Graceland’, waarmee ze niet alleen zichzelf op de wereldkaart zetten, maar ook een cruciale rol speelden in de culturele strijd tegen het apartheidsregime.
De avond in Valkenburg opende met klassiekers als ‘Nomathemba’ en ‘Tough Times Will Never Last’, nummers die ooit de strijdvaardigheid van de anti-apartheidsbeweging vertegenwoordigden. De achtstemmige harmonieën waren, zoals altijd, vlekkeloos. De complexe, polyfone ritmes die zo kenmerkend zijn voor hun stijl, werden moeiteloos ten gehore gebracht. Vocaal gezien stond Ladysmith Black Mambazo als een huis.
Toch hing er een zekere melancholie in de lucht. Dertig jaar na het einde van de apartheid en vier jaar na het overlijden van frontman Joseph Shabalala, lijkt de culturele relevantie van het ensemble enigszins te tanen. Waar hun muziek ooit een krachtige politieke boodschap droeg, voelde het optreden in Valkenburg meer als een nostalgische trip down memory lane. Het leek in Valkenburg wel een beetje of Ladysmith Black Mambazo het zo wel goed vond. Het optreden was niet zo geïnspireerd, en toen een vrouw achterin kirrend riep dat “die zwarten me toch goed kunnen dansen”, dan snap je de mannen wel. Je geeft het beste van je leven aan de muziek en dan zitten er in Limburg ineens allemaal PVV stemmers in het publiek die alleen harder applaudiseren als je hoger springt of soepeler je been heft. Alles voor niets geweest. Het publiek wachtte geduldig op ‘Homeless’, hun grote hit met Paul Simon, die als voorlaatste nummer werd opgevoerd. Ondanks de onmiskenbare kwaliteit van de uitvoering, leek de vonk die Ladysmith Black Mambazo ooit zo bijzonder maakte, wat gedoofd.
De groep blijft productief met nieuwe albums, maar hun recente werk, zoals een collectie van oude kerkliederen uit hun jeugd, mist de vernieuwingsdrang en urgentie van hun vroegere materiaal. Het gevoel bekroop je dat Ladysmith Black Mambazo, ooit voorlopers in hun genre, nu meer fungeert als een levend museum van hun eigen erfgoed. Toch zou het oneerlijk zijn om het belang van Ladysmith Black Mambazo te onderschatten. Hun bijdrage aan de wereldmuziek en aan de strijd voor gelijkheid in Zuid-Afrika is onmetelijk. De groep heeft generaties geïnspireerd en blijft een baken van vocale excellentie.
Misschien is het tijd voor Ladysmith Black Mambazo om te reflecteren op hun rol in het huidige muzieklandschap. Na 64 jaar onafgebroken optreden en touren, hebben ze meer dan het recht verdiend om een stapje terug te doen. De strijd waar hun muziek ooit voor stond, is gestreden – al zijn de resultaten niet altijd wat men hoopte.
Terwijl het publiek langzaam wegdruppelde na de laatste noten, bleef er een gevoel van respect en bewondering hangen. Ladysmith Black Mambazo mag dan niet meer de culturele revolutionairen zijn die ze ooit waren, maar hun vakmanschap en de schoonheid van hun harmonieën blijven ongeëvenaard. Het Openluchttheater in Valkenburg had geen betere act kunnen kiezen om hun seizoen mee af te sluiten – een eerbetoon aan een groep die de muziekgeschiedenis voorgoed heeft veranderd.