Op 27 maart kwam het album ‘Live 2019’ van Kayak uit. Het album is alleen in beperkte oplage te verkrijgen via de bandcamp site van de band. Het is een indrukwekkende documentatie van de tour die voorman en oprichter Ton Scherpenzeel met zijn volledig nieuwe line-up ondernam om het in 2018 uitgekomen studio album ‘Seventeen’ te promoten. ‘Seventeen’ bleek een meesterwerk te zijn, dat zelfs in de charts het best presterende album van Kayak bleek te zijn sinds ‘Phantom of the Night’ uit 1979. Internationaal werd het album geprezen om de compositorische hoogstandjes en de meer dan uitstekende muzikale uitvoering ervan.
Kayak had zichzelf voor de zoveelste keer opnieuw uitgevonden en de band die al sinds 1972 (!) bestaat verbaasde in 2019 vriend maar vooral ook vijand met een geweldig goede liveset die nationaal en internationaal enthousiast ontvangen werd. Met Bart Schwertmann op zang, Marcel Singor op gitaar, Kristoffer Gildenlow op bas en herintreder Hans Eijkenaar op drums stond er overal een ijzersterke band op het podium. ‘Live 2019’ kan je dan ook goed zien als een document van een legendarische band die uit zijn eigen as herrezen was.
De band had het momentum mee en er gingen al geruchten over een opvolger voor ’Seventeen’. Ook had de band een uitgebreide Europese tour voor 2020 gepland, met mooie optredens op festivals over het hele continent. Toen viel het momentum in een keer stil. In oktober 2019 kwamen er ineens zorgwekkende berichten uit Griekenland, waar Ton Scherpenzeel verbleef. Berichten over de gezondheid van de grondlegger van Kayak. Optredens werden voor onbepaalde tijd geannuleerd en het bericht was dat Ton eerst moest herstellen voordat er nieuwe plannen gemaakt konden worden. Even later werden alle Kayak-activiteiten voor 2020 stilgelegd.
Nu, 6 maanden na het slechte nieuws, spreekt Ton Scherpenzeel voor het eerst over deze moeilijke periode. In dit interview met Maxazine vertelt Ton Scherpenzeel openhartig over alles wat er gebeurde, wat dit voor hem heeft betekend en wat dit voor Kayak betekent. Voorzichtig proberen we in dit gesprek een doorkijk te geven naar hoe Ton op dit moment de toekomst van Kayak ziet. “Wij wonen een groot deel van het jaar, zo’n 4 a 5 maanden, in Griekenland”, begint Ton, “Voor mij volkomen onverwacht kreeg ik daar in oktober, vlak voordat we terug zouden reizen naar Nederland, een hartaanval. Het was me al gauw duidelijk dat we de tourplannen die we hadden met Kayak (we zouden in december twee weken lang door Europa touren met de Zweedse band Flower Kings) wel konden vergeten. Zelfs al was het, puur fysiek gezien, nog wel mogelijk geweest, Irene (Scherpenzeel’s echtgenote, red.) en ik durfden de verantwoording niet aan. Je kunt niet denken: ‘Ach, we proberen het gewoon’ en na twee shows toch tot de conclusie komen dat het niet gaat. Zo’n onderneming waarbij je half Europa doorcrost met een tourbus is leuk, maar vraagt best wel wat van je. Het kwam te snel. De artsen raadden het ook ten sterkste af. Dus we hebben vrijwel meteen de knoop doorgehakt, zodat er nog een oplossing gevonden kon worden in de vorm van een andere band die onze plaats kon innemen. Erg jammer, maar het gaf iedereen wel een hoop rust en duidelijkheid. En het bleek achteraf de goede beslissing, ik had het absoluut niet kunnen doen.”
Inmiddels, een half jaar later, gaat het een stuk beter met de gezondheid van de muzikant. “Sinds kort gaat het echt beduidend beter. Hoewel de ingreep die ik heb gehad (er is een stent geplaatst in een vrijwel geheel dichtgeslibte kransslagader) bijna routine is voor specialisten, is het effect wat zo’n operatie op je heeft onvoorspelbaar. Iedereen reageert er anders op. Ik weet er inmiddels alles van. Je lichaam komt in een overlevingsstand, en het doet rare dingen met je als dat daarna niet op een gegeven moment vanzelf stopt. Ik had daarbij de pech dat ik werd geplaagd door allerlei bijwerkingen van de medicatie. Voordat je erachter bent wat nu precies wat veroorzaakt, ben je maanden verder. Je raakt dan in een soort vicieuze cirkel. Inmiddels lijkt het lek zo ongeveer boven. Hoop ik.”
Wetende dat je na een hartaanval eigenlijk altijd bij een risicogroep blijft horen en dat revalidatie lang duurt, denkt Ton voorzichtig aan de toekomst, alleen wel heel voorzichtig. Terecht, maar is er een time-frame te bedenken waarin Kayak weer actief zal worden? “Ik heb besloten geen deadline te stellen. Het zou mijn herstel alleen maar in de weg zitten. Weer stress om iets te halen, nee dank u. Bovendien, is er iemand die in deze absurde corona-crisis überhaupt een time-frame kan bedenken waarin alles weer ‘normaal’ wordt? Ik leef momenteel van dag tot dag, slik braaf mijn pilletjes en beweeg me suf. Ik loop anderhalf uur per dag, dat was voor mij voorheen ondenkbaar. Ik vond altijd dat ik belangrijkere dingen te doen had. Daar ben ik wel van teruggekomen. Gelukkig loopt Irene graag, die weet ook niet wat ze meemaakt. Ze moest me altijd meeslepen, nu gaan we trouw iedere dag de hei op en de bossen in en motiveren we elkaar als een van ons wat minder zin heeft. Lopen zal nooit mijn hobby worden, maar wat er gebeurd is heeft de dingen wel in een ander perspectief gezet.”
Na het succesvolle ‘Seventeen’ was Kayak weer terug. Het momentum zat de band erg mee. We zagen Kayak een behoorlijke Europese tour plannen, en de mannen stonden geboekt op festivals en zalen door heel Europa. “Het is erg jammer dat dat momentum is weggevallen”, erkent Scherpenzeel, “eindelijk hadden we een serieuze Europese tour te pakken, iedereen had er zin in; krijg je dit weer. Om geen deadline te stellen heb ik daarna ook de festivals laten cancelen, ik was er ook nog echt niet aan toe. Gelukkig is iedereen erg begripvol, ze snappen dat forceren geen enkele zin heeft, sterker nog, en misschien alleen maar negatief kan werken. En als je ziet wat er nu gebeurt: sommige festivals gaan zelf al niet door vanwege dat coronavirus. Je bedenkt het niet.”
Door de Coronacrisis wordt niet alleen de tournee van Kayak in de wielen gereden. Maar waren er eigenlijk wel plannen? “Nou, behalve die tours, die festivals en een nieuw album opnemen, niet. Oh ja, Irene en ik zouden normaal gesproken half april naar Griekenland vertrekken, maar dat zit er voorlopig niet in. In Griekenland zit het nog strenger op slot dan hier. Je mag daar niet eens naar buiten zonder expliciete toestemming. Bizar.” In Griekenland was de muzikant alweer low profile aan het voorwerken voor een opvolger voor ‘Seventeen’. “Ik was in principe klaar met het schrijfwerk voor een nieuw album, had al meer dan voldoende materiaal toen het gebeurde. Ik heb daarna ruim vier maanden helemaal niks gedaan met muziek- mijn keyboards waren niet eens aangesloten. Had je me in januari gevraagd of Kayak nog door zou gaan, dan had ik dat nog geen 10% kans gegeven. Daar denk ik nu wel weer anders over, hoewel er nog echt wat hobbels genomen moeten worden.”
Goed nieuws dus voor de fans van Kayak, maar natuurlijk ook vooral voor de meester zelf, want zonder goede gezondheid geen Kayak. Ton zal het natuurlijk wel wat voorzichtig aan moeten doen. “Maar goed, ik ben toch voorzichtig weer begonnen, ben sinds ik me beter voel een aantal half affe nummers gaan oppoetsen en heb zelfs wat nieuw werk geschreven. Er is nu zo’n anderhalf uur aan nieuw songmateriaal, dus dat wordt alweer schrappen als we het over een nieuw album hebben. Tja, het bloed kruipt enzovoort. Maar ik heb nog geen idee wanneer dat allemaal klaar gaat zijn en wanneer er een nieuw album te verwachten is. Wederom, geen deadline. Dat kan altijd nog, op een zeker moment moet je natuurlijk iets af gaan spreken met de platenmaatschappij en zo, maar voorlopig is het wat mij betreft: als ie klaar is is ie klaar. We hebben wel de tijd nu, maar je kunt niet alles via Skype opnemen”, lacht hij, ” Je moet af en toe ook fysiek bij elkaar zijn in een studio. Dat gaat nu niet. Dus die crisis gooit ook behoorlijk roet in het eten.”
Het nieuwe live album wordt alleen via Bandcamp gedistribueerd. “De gedachte achter deze release is het hebben van een live-document van het afgelopen jaar, dat we bij de tour in december en de festivals zouden verkopen. We hebben met ‘Seventeen’ en daarna ook live wel weer wat neergezet en dit is het bewijs van die hernieuwde energie. Ik ben zelf niet zo geïnteresseerd in live albums”, bekent de frontman van Kayak, “ik krijg er nooit die kick van terug die ik had op het podium. Maar voor veel fans blijkt het belangrijk, ook – of misschien juist wel – voor diegenen die ons niet konden zien live. Ik heb me vrijwel niet met de mix bemoeid, niet alleen omdat mijn hoofd daar niet naar stond, maar ik werk nu eenmaal liever aan nieuwe dingen. Gelukkig heeft Marcel Singor die taak op zich willen nemen, en dat heeft hij geweldig gedaan. Zo zie je, ik ben best wel een controlfreak maar kan ook dingen uit handen geven.” Het is wellicht ook een groot compliment voor de gitarist van Kayak, die hij hierin volledig vertrouwde.
Het uitbrengen van het Live-album via Bandcamp is vreemd, gezien het feit dat de band een platenlabel heeft, dat doorgaans altijd de touwtjes in handen wil hebbben. Niet bij Kayak, die goede contacten heeft met hun label. Afgedwongen door kwaliteit en vertrouwen. “InsideOut Music, onze platenmaatschappij, heeft ons toestemming gegeven dit album op deze manier uit te brengen”, beaamt Ton, “Zij zijn voornamelijk geïnteresseerd in de studio-albums. Dus het komt niet via de reguliere kanalen in de handel en het is een gelimiteerde oplage. Een uniek project dus.” Het album kent 22 tracks en leunt zwaar op ‘Seventeen’. Logisch, want laatste album en deze samenstelling van muzikanten.
“Het is altijd weer bijzonder om zowel oud als nieuw materiaal te spelen, zeker met een nieuwe bezetting. Bepaalde oude nummers zullen nooit ontbreken op de setlist, maar we ruimen altijd plek in voor vroeger werk wat we zelden of nooit live hebben gespeeld en dus ook voor mij weer nieuw voelt. Als je de setlisten van de afgelopen 20 jaar bekijkt, kom je denk ik wel minimaal 120 verschillende nummers tegen. We hebben ons er nooit makkelijk vanaf gemaakt en jaar in jaar uit hetzelfde gespeeld. En dat houdt het spannend. Het is ook belangrijk voor Kayak om de legacy van Pim Koopman in ere te houden en daarom kwam ik met ‘Love of a Victim’ en ‘Still My Heart Cries For You’ op de proppen. Beide nummers hebben we nooit live gespeeld, waarschijnlijk omdat Pim er direct na het verschijnen van het album waar die nummers opstonden, uit de groep ging. Daarbij komt dat de huidige bezetting dermate anders is dat je vanzelf uitkomt bij ouder werk. Keuze zat, gelukkig. Maar een duet tussen een dame en een heer zit er voorlopig even niet in.”
“Het is nog wat vroeg om te kunnen zeggen hoe het internationaal wordt ontvangen”, vervolgt Scherpenzeel als we doorgaan over het mogelijke internationale succes van het album, “Wat ik nu aan reacties krijg is erg positief. Ik ben vooral trots op hoe we ons, ondanks alles, toch weer hebben kunnen presenteren als band die er zin in heeft en nog altijd iets te melden heeft. We worden als het ware gedragen door ons verleden. Je weet, iedere bezettingswisseling wordt door veel fans argwanend bekeken. Ik klaag niet, het is logisch, en dat geldt voor iedere band, hè. Zelfs Genesis en Marillion hebben daar mee te maken. Laat staan als het zo rigoureus gaat als nu bij ons is gebeurd, met behalve mijn persoon allemaal nieuwe gezichten. Je moet dus eigenlijk twee keer zo goed zijn als voorheen om ook door het behoudende deel van je fans geaccepteerd te worden en dan nog zal je niet iedereen kunnen behagen. Het zij zo. Gelukkig zijn de fans in de meerderheid die begrijpen dat Kayak een totaalgevoel is, iets wat individuele groepsleden overstijgt.”
Door de jaren heen is de line-up van Kayak enkele malen veranderd. Nu treedt de band op in een kleinere bezetting, die wellicht daardoor ook hechter is. “Het is een line-up die alleen al door het feit dat we niet meer met zeven maar met vijf zijn, eerder valt te vergelijken met de jaren zeventig dan met de grotere bezettingen vanaf 2003 die ook in staat was de rockopera’s helemaal te doen. Het is meer een bandje, zeg maar”, verklaart Ton, “Twee zangers in plaats van drie. Een gitarist in plaats van twee. Dat heeft wel het nadeel dat we harder moeten werken om de arrangementen in tact te houden, en ik vier handen tekort kom om alles te kunnen spelen. Het voordeel is dat het veel transparanter klinkt, en dat de interne communicatie sneller gaat, de lijntjes zijn korter. Maar verder is het gewoon een hele andere situatie dan in de jaren zeventig. Toen was iedereen fulltime met Kayak bezig.”
“Dat is nu niet het geval, helaas, zou ik zeggen: zoiets is financieel niet haalbaar. Toen ook niet eigenlijk, maar de persoonlijke eisen lagen anders. Geen gezinnen, geen hypotheek, dat soort dingen. Hoe oud waren we, toen we begonnen, rond de twintig? We zijn nu ervaren muzikanten. Het was ook een andere tijd. Kayak 1973 bestond uit jong grut, nieuwelingen. Wel enthousiast en met veel talent, en vooral nogal eigenwijs, maar we hadden nauwelijks ervaring en we werden meteen al aangekondigd als supergroep. Wie dat ooit bedacht heeft? Dat konden we natuurlijk niet helemaal waarmaken. We vonden voortdurend zelf het wiel uit. Dat gaf een hoop oorspronkelijke en spontane resultaten, maar leverde ook fouten op die je je nu niet meer zou kunnen permitteren. Dus Kayak anno nu is misschien een combinatie van ouderwets enthousiasme en modern vakmanschap.”
Het vakmanschap zorgt ervoor dat de fans Kayak na al die jaren nog steeds graag zien optreden. Of het een reële verwachting is om de band nu na de Coronacrisis nog op het podium te zien is echter wel de vraag. “Geen idee. Ik hoop het. Maar zoals ik al eerder zei, wie kan er nog iets voorspellen in deze rare tijd? Ik denk dat we hier eerst maar eens allemaal gezond uit moeten zien te komen. En ik vermoed dat we daarna een hele andere wereld zullen aantreffen. Ik zeg altijd: het zal wel ergens goed voor zijn. Live spelen is prachtig, maar als het fysiek niet meer kan of er is geen behoefte meer aan vanuit het publiek, jammer- maar dan ligt mijn wereld echt niet aan gruzelementen. Ik ben realist en besef te goed dat alles een keer voorbij is. Ook als het nog tien jaar zou duren, alles is eindig. Stel je voor, nog 1000 jaar Kayak, doe me een lol. Het leven gaat door, ook als Kayak niet meer live zou spelen. Maar ik zal er alles aan doen om het mogelijk te houden, dat wel. De band blijft een prachtig middel om mijn muziek uit te kunnen voeren, zeker met topkrachten zoals we die nu ook weer hebben.”
Marcel (Singor) is in de tijd dat Kayak nu stil ligt toegetreden tot de begeleidingsband van Fish. Logisch, want de Schot maakte Marcel mee tijdens de Ayreon-shows in Tilburg en zou gek zijn Singor links te laten liggen. Het is Marcel van harte gegund, hoewel nu ook de Weltschmerz-tour van Fish op de langere baan geschoven is door de Corona. Het kan logistieke problemen geven als Kayak weer opstart en Fish zijn tour af wil maken. “Dat zien we dan wel weer. Voorlopig zit Marcel gelukkig nog bij Kayak. Als hij weg wil, zou ik dat bijzonder spijtig vinden maar wel begrijpen. Ik kan en wil niemand dwingen om te blijven. Zo werkt dat niet.”
Terugkijkend op de afgelopen periode, zou het kunnen dat er een manier te benoemen is waarop deze periode ook ‘goed’ voor Ton is geweest. “Misschien nog te vroeg om te zeggen”, twijfelt Ton, “Ik kon van bepaalde nare periodes in mijn leven en in het bestaan van Kayak ook pas veel later inzien wat het positieve effect ervan is geweest. Sommige dingen moeten gebeuren om een bepaald inzicht te krijgen. Dat hoop ik van de Coronacrisis ook – dat mensen snappen dat de wereld een geheel, een groot onderling verbonden organisme vormt dat je niet voor eigen gewin kunt blijven exploiteren en misbruiken en denken dat je daarmee weg komt. Dat is vragen om problemen. En persoonlijk: ik zat niet te wachten op een hartaanval, maar het heeft me wel doen inzien hoe betrekkelijk alles is, en wat en wie er belangrijk voor je zijn. Dat het allemaal van het ene op het andere moment voorbij kan zijn. Dat wist ik al wel natuurlijk, maar ook echt zelf voelen is nog wel een stapje verder. Het is de kunst om die onzekerheid te accepteren. Vanaf ‘Seventeen’ heb ik al gezegd dat ieder nieuw album op deze leeftijd nog een cadeautje is. Nou, dat blijkt aardig te gaan kloppen.”
Veel muzikanten verliezen na jaren de drijfveer om zichzelf te blijven geven voor de band, of soms wel muziek in het algemeen. Velen doen dan ook nog andere dingen, zo ook Ton. Hij kan ook met Irene in de zon gaan zitten genieten inmiddels. Toch blijft muziek voor een groot deel van het leven een bepaalde dwang voor Ton. “Een creatieve geldingsdrang”, noemt hij het, “het gevoel iets nuttigs te moeten doen met mijn leven, dat is mijn drijfveer. Iets maken wat er voorheen niet was. Het altijd beter willen doen, nooit echt tevreden zijn. Het is bijna een gesublimeerd schuldgevoel. Niks doen en uitrusten kan de rest van de eeuwigheid nog. De uitdaging is om die geldingsdrang in balans te brengen met je gezondheid en je naasten. Hoe ouder je wordt, hoe meer je daar mee te maken krijgt. Ik voel me geen 67, maar ik ben het wel.”
“Toen ik slecht in mijn vel zat, de afgelopen maanden, was die geldingsdrang er ook bijna niet meer”, vervolgt de toetsenist, “Ik dacht: klaar, dat was het dan- en vond het niet eens erg. Dát baarde me nog het meeste zorgen. Maar ja, dan ga je je beter voelen en dan wordt het van: Ho, wacht eens even, ik ga toch niet de rest van mijn leven op het strand zitten, of achter de geraniums. Ik moet iets doén, zolang het nog kan. En voorlopig kan het nog prima, begrijp ik van de specialist. Ik werk graag. Ik heb altijd vakantie gevierd juist om te kunnen werken. Ik vergelijk het meestal met een paar weken onthouding, nou, daarna moet jij eens opletten. Voor de meeste mensen is het andersom, die werken om op vakantie te kunnen, maar ja, die hebben misschien ook minder leuk werk. Kortom: er zijn zeker nog plannen, zij het niet allemaal even concreet, ook al door dat verdomde virus. Wat er zoal van terechtkomt, gaan we vanzelf merken. Als er één ding is wat ik het afgelopen half jaar heb geleerd, is dat je plannen kunt maken tot je een ons weegt, maar het echte leven loopt vaak anders.”
(c) Foto’s:
Kopfoto Ton Scherpenzeel: Patrick Strouken
Foto Ton Scherpenzeel met live album: Ton Scherpenzeel
Livefoto’s: Hen Metsemakers
