In een totaal uitverkochte Hertog Jan zaal van het Muziekgebouw Eindhoven vond zondagavond het afsluitende concert van het Bridge Guitar Festival plaats. Het Metropole Orkest, op volle sterkte uitgerukt onder leiding van dirigent Jukka Iisakkila, bracht samen met Dweezil Zappa een eerbetoon aan het muzikale erfgoed van Frank Zappa dat alle verwachtingen overtrof.
De avond werd geopend door Co de Kloet, Zappa, vriend, kenner, biograaf en organisator van dit bijzondere concert. Net als twee jaar geleden, toen Steve Vai te gast was bij het Metropole Orkest, toonde De Kloet opnieuw zijn vermogen om het Zappa-universum naar Nederland te brengen. Hij opende met Frank’s beroemde quote uit ‘Packard Goose’ (Joe’s Garage Acts II & III, 1979): “Information is not knowledge. Knowledge is not wisdom. Wisdom is not truth. Truth is not beauty. Beauty is not love. Love is not music. Music is the best!”, een perfecte samenvatting van Frank Zappa’s levenslange filosofie over de allesoverheersende kracht van muziek.
Een detail dat elke Zappa-kenner direct opviel: de marimba’s stonden prominent vooraan op het podium. Voor wie bekend is met Frank’s composities wist dat dit geen toeval was. Ruth Underwood’s legendarische marimba-werk op klassiekers als ‘Echidna’s Arf (Of You)’ maakte dit instrument onlosmakelijk verbonden met de Zappa-sound. Het Metropole Orkest had duidelijk goed huiswerk gedaan. Co de Kloet introduceerde het openingsnummer met dezelfde grondige achtergrondkennis die hij al jaren tentoonspreidt in zijn Zappa-expertise. ‘The Adventures of Dindoo’, oorspronkelijk gecomponeerd door Dweezil voor het Noord Nederlands Orkest en geïnspireerd door een tekening van zijn dochter, werd als eerste uitgevoerd door het Metropole Orkest alleen, zonder Dweezil op het podium.
De sfeer werd meteen perfect neergezet. Zappa-muziek behoudt haar karakteristieke eigenschappen ook in orkestrale vorm: licht anarchistisch, nodeloos ingewikkeld lijkend op een manier die het juist fascinerend maakt. Onder de bezielende leiding van dirigent Jukka Iisakkila klonk het stuk filmisch, bijna John Williams-achtig, waarbij zelfs flarden van Disney-achtige orchestratie werden geweven door de complexe Zappa-structuren. Het was een heerlijke paradox: de avant-garde complexiteit van Frank’s muzikale DNA vertaald naar de grandeur van symfonische pracht. Toen Dweezil eindelijk het podium betrad na dit openingsstuk, was hij overduidelijk geëmotioneerd door wat hij zojuist had gehoord. Met tranen van emotie in zijn ogen moest hij zich zichtbaar herpakken voordat hij aan het concert kon beginnen. Het was een ontroerend moment dat de kracht van muziek en de voortzetting van zijn vader’s erfgoed, perfect illustreerde. Het publiek, een zaal vol kenners, herkende de emotie en reageerde met respectvolle stilte.
Direct viel de gitaar op die Dweezil gebruikte bij het eerste nummer ‘Filthy Habits’. Dit was een kopie van zijn vader’s legendarische instrument uit de Roxy-periode! Dezelfde Gibson SG waarmee Frank zijn meest iconische opnames had gemaakt. De gitaar droeg de karakteristieke modificaties die Frank had aangebracht voor zijn unieke sound. Meer Zappa-like dan ‘Filthy Habits’ kan muziek eigenlijk niet zijn. De weirde 5/4 maatvoering had het orkest meteen op de toppen van haar kunnen, terwijl Dweezil dat zo typerende Zappa-gitaarspel liet horen dat men ooit omschreef als “sophisticated motifs and convoluted rhythms, extended excursions more akin to symphonies than guitar solos”. Frank’s unieke benadering, zijn ‘air sculptures’ zoals hij ze noemde, kwam volledig tot leven via Dweezil’s vingers. Die karakteristieke sprongen ‘from duple feels to triple feels’ en die ‘unusual rhythmic combinations’ die Frank’s spel zo herkenbaar maakten, waren perfect hoorbaar boven het orkestrale fundament. Alsof ze voor elkaar gemaakt waren, en fair enoug, dat was ook precies zo met deze prachtige arrangementen.
Toen ‘Echidna’s Arf (Of You)’ volgde, werd de keuze van de gitaar ook nog eens muziek-archeologisch logisch. Dit was (weliswaar een kopie, maar toch) zijn vader’s legendarische ‘Roxy SG’, de zwaar gemodificeerde Gibson SG Special die Frank gebruikte tijdens de beroemde Roxy-concerten van december 1973. Het zien van deze iconische gitaar – hetzelfde instrument dat de geschiedenis inging op ‘Roxy & Elsewhere’ en waarop Frank staat afgebeeld op de albumhoes – gaf het concert een extra laag van authenticiteit en emotionele diepte. De cirkel was rond: Dweezil speelde ‘Echidna’s Arf (Of You)’ op een kopie van de gitaar waarmee zijn vader het origineel had opgenomen. Het publiek van kenners waardeerde deze historische connectie met goed hoorbaar gemompel van bewondering. Een bijzonder hoogtepunt vormde de uitvoering van ‘Punky’s Whips’ – een van Frank’s meest uitdagende composities qua lengte en complexiteit, perfect materiaal voor een orkestrale behandeling. Het origineel werd gezongen door Terry Bozzio, die letterlijk zichzelf speelde als de drummer die verliefd wordt op Punky Meadows van de band Angel. In Eindhoven werd de zang op magistrale wijze verzorgd door gastzanger Zach Tabori, een veelzijdige jonge muzikant uit Dweezil’s band die zang, gitaar, keyboards, percussion én drums speelt. Ironisch genoeg werd Tabori zelf een Zappaphile op 12-jarige leeftijd na het zien van Dweezil’s uitvoering van ‘Baby Snakes’ in 2006, nu, bijna twee decennia later, nam hij de iconische Bozzio-rol over in dit theatrale meesterwerk. Het publiek ging volledig mee in de theatrale absurditeit van het nummer.
Een ander hoogtepunt vormde ‘Shampoo Horn’ van Dweezil ,dat hij samen met zijn broer Ahmet maakte, oorspronkelijk van het album ‘Shampoohorn’ uit 1993/1994 van de band Z. Interessant detail: er ging lang het gerucht dat Brian May op dit nummer zou spelen, vanwege de gitaarsound die daar inderdaad wel wat van wegheeft. Maar dit is gewoon een helaas wat op de achtergrond geraakt stuk dat prima laat horen waarom Dweezil zo’n geweldige componist en gitarist is. Heerlijk dat het in Eindhoven op de setlist stond – voor velen de verrassing van de avond. Het publiek toonde duidelijke waardering voor deze minder bekende parel. Opvallend was dat de Frank Zappa-composities die werden gebracht allemaal voornamelijk uit het vroege jaren ’70 werk stamden – een periode waarin Frank’s compositorische ambities en technische complexiteit hun hoogtepunt bereikten. Vanuit muziekhistorisch oogpunt was dit een fascinerende keuze: ‘Filthy Habits’ (1972), ‘Echidna’s Arf (Of You)’ en ‘RDNZL’ (beide 1973), ‘Uncle Remus’ (1974). Deze periode markeert Frank’s overgang van de experimentele Mothers-fase naar zijn meest geraffineerde orkestrale denken. Misschien zou het voor een volgend concert interessant zijn om ook aandacht te besteden aan Frank’s latere werk uit de jaren ’80, dat vaak toegankelijker en melodieuzer was. Denk aan materiaal van ‘Joe’s Garage’ of ‘Tinsel Town Rebellion’.
Natuurlijk kon een statement niet uitblijven en werd de avond afgesloten met een waanzinnig strakke uitvoering van ‘Uncle Remus’. Het nummer over raciale onrechtvaardigheid en sociale spanning kreeg in deze tijden extra relevantie – een krachtige afsluiting die het publiek zichtbaar raakte. Een betere manier om dit legendarische concert mee af te sluiten was er niet. De staande ovatie die volgde duurde minutenlang. Het concert toonde aan dat Frank Zappa’s muziek niet alleen tijdloos is, maar ook perfect geschikt voor orkestrale behandeling. Het Metropole Orkest, Dweezil Zappa en gastzanger Zach Tabori leverden samen een avond af die zowel het verleden eerde als de toekomst van deze bijzondere muziek vormgaf. Co de Kloet en het Bridge Guitar Festival hebben opnieuw bewezen dat Eindhoven een thuishaven kan zijn voor de meest ambitieuze muzikale projecten. Een legendarische afsluiting van weer een geweldig Bridge Guitar Festival.
Foto’s (c) Jan Vranken
