Een voettocht maken met het Calefax rietkwintet. Een reis door de muziek, zou je denken, je gaat immers naar een concert om muziek te luisteren. Maar na het luisteren naar dit programma weet ik dat zo zeker niet meer. Ging het wel om de muziek? En zo niet, waar dan wel over? En waarom past bij deze muziek nou juist het begrip ‘verstilling’ zo goed?
De titel van het programma doet vermoeden dat we gaan luisteren naar een reis, door of aan de hand van muziek. Van oude muziek, pelgrimsliederen, Buxtehude en Bach, via Romantiek van Franz Liszt naar hedendaagse composities van Arvo Pärt en Francesco Tristano. We zullen een inzicht krijgen in wat componisten van alle tijden bewoog te reizen of hoe ze daarop in muziek een commentaar gaven. Anekdotes en mooie muziek.
Maar er gebeurt nog iets anders. Calefax laat de luisteraar zélf een pelgrimage maken en biedt de luisteraar onverwachte vergezichten en inzichten, niet alleen in de muziek, in wat componisten en de musici beweegt, maar vooral: in zichzelf als luisteraar, een reis naar binnen. Vrij naar Margritte had de titel dus net zo goed kunnen zijn: ‘Ceci nést pas une pélérinage’. Op dit punt is het verleidelijk het te hebben over het uitgekiende programma, de bijzondere klank van Calefax als rietkwintet, over het vakmanschap, de veelzijdigheid en de virtuositeit van de musici, over de prachtige arrangementen, of over het bestaansrecht dat ze daarmee en met hun bijzondere en authentieke benadering van muziek al jaren bewijzen. Maar daarmee zou de aard van het programma onrecht worden gedaan. Het zou zijn als vertellen over een reis, maar dan alleen de schoenen beschrijven waarin je die maakte.
Het mooiste compliment dat Calefax gemaakt kan worden, is dat ze zelf het middel zijn waarmee ze hun verhaal vertellen. En daar moet vertellen over een concert wat dat betreft bij blijven. Naar muziek luisteren, zo betoogt Calefax, is niet achterover leunen en aanhoren, is niet vertrekken bij de eerste noot en aankomen bij het slotakkoord. Het is je onbevangen laten meevoeren op de stroom. Op reis. Genieten, ontvangen, uitstapjes maken, stoppen op mooie plaatsen en daar langer dan gepland blijven hangen, je verwonderen over wat je onderweg tegenkomt.
De reis die Calefax hun publiek laat meemaken voert langs parels uit de muziekgeschiedenis, oud en recent, die allemaal op zich een weerspiegeling zijn van een reis. Een reis die de componisten maakten, of de reis die de componisten en hun muziek voor andere componisten waard waren te maken. Deze thematische inbedding geeft een aardig, maar niet meer dan en cognitief houvast voor de luisteraar. De werkelijke reis die het kwintet bij de luisteraar veroorzaakt gaat veel dieper. De luisteraar die zich laat meevoeren, die om zich heen kijkt tijdens de reis, zal kunnen ervaren dat de pelgrimage zich ook, of vooral, vanbinnen afspeelt. Muziek luisteren, actief luisteren, betrokken en open, is een innerlijke reis waar de reiziger door wordt ‘onthaast’. Door die vertraging krijgt die letterlijk de tijd om te ontspannen en te genieten, zich te verwonderen en los te komen van de waan van de dag, van de volgende tweet, chat of app en in het tempo van de muziek op reis te gaan in zichzelf.
Natuurlijk gaat deze pelgrimage vooral ook over de prachtig gearrangeerde en schitterend gespeelde muziek. In dit programma heeft het Calefax rietkwintet parels uit de muziekliteratuur bijeengebracht tot een prachtig programma dat langs het thema ‘pelgrimage’ de luisteraar een ingang biedt tot een van de mooiste aspecten van muziek, muziek als ‘gestolde tijd’, als ‘stilstaan in beweging’ en contempleren, ondergaan en beleven. Is muziek een reis? Kun je met of door muziek reizen? Wat doét zo’n reis eigenlijk met je, en waarom reis je eigenlijk? Het zijn vragen die ten grondslag lijken te liggen aan het programma ‘Pelgrimage’ van Calefax Rietkwintet.
In tien composities nemen ze ons mee op reis. En ja, je kunt gewoon uit het raampje kijken en het voorbijkomende landschap bekijken. Je hoort dan prachtige muziek, zonder meer. Maar Calefax doet excpliciet de uitnodiging even uit te stappen en het lanschap in te lopen. Het valt aan te raden dat te doen, er is zo veel meer te zien en te beleven dan wat er achter dat glas aan je voorbij trekt. Op 1 april in Leiden of 2 juni in Rotterdam kunt u nog naar dit programma luisteren.
