Sample-artiesten van het eerste uur? DJ’s avant la lettre? Ambient techno house punkers? Makkelijk onder een noemer te vangen zijn de mannen van The Orb niet. Ze werden in de late 80’er jaren bekend als ‘chill out’ DJ’s die in de Londense club Heaven ambient house maakten om chemisch en mechanisch oververhitte bezoekers een cooling down te bieden en van de toverberg van dance en drugs weer af te dalen naar de gewone mensenwereld.
The Orb heeft sampling niet uitgevonden, natuurlijk. Maar met hun specifieke behandeling van samples, door effectapparatuur tot bijna onherkenbare klankvormen vervormd, stemfragmenten en rhythm and bass loops hebben ze wel een muzikaal idioom geschapen waarmee ze nu, na bijna dertig jaar nog steeds onderscheidend en uit duizenden herkenbaar zijn. Dat deed het in hun begintijd uitstekend, en het duo laat met deze tour zien dat ze het nog steeds uitstekend beheersen.
Het concert in de kleine zaal van De Effenaar werd geopend door Modulab Eindhoven, een collectief van componisten/musici uit Eindhoven en omgeving. Hun repertoire varieert van ambient tot experimenteel tot dansbaar en wordt live gespeeld met voornamelijk modulaire synthesizers. In de foyer was een opstelling van analoge modulaire synthesizers gemaakt die live werd bespeeld als voorproefje van wat er later in de zaal te zien en horen zou zijn. Een kijkje in de oertijd van de synthesizertechniek, dat werd voortgezet op het podium waar twee andere leden van Modulab een half uur durend voorprogramma verzorgden. En zoals The Orb hun muziek live vormt door samples en loops te bewerken en samen te voegen tot een geheel, zo was dat duidelijk hier ook het geval, maar met analoge klanktechnieken in plaats van samples en loops. Ze maakten duidelijk dat elektronische muziek op deze manier, toch vaak wat meewarig bezien als het wat nerdy ‘edele handwerk’, net zo goed ‘live’ en van het moment afhankelijk is als welke andere ‘klassieke’ rock of jazz band ook. Ze spreken een andere muzikale taal, gebruiken andere instrumenten, maar de muzikale ingrediënten zijn hetzelfde. Mooi om dat voor je ogen en oren te zien en horen.
Na Modulab was het tijd voor de hoofdschotel van de avond. The Orb, in zijn bestaan al vele malen van samenstelling veranderd, bestaat uit Alex Paterson, medeoprichter en enige vaste waarde door de geschiedenis heen, en Thomas Fehlmann. Alex Paterson was overduidelijk de man van de samples. Waar Fehlmann af en toe bijna overkwam als een technicus die in een controleruimte alle meters en waarden in de gaten moet houden – de laptop voor zijn neus droeg goed bij aan dit beeld – stond Paterson naast hem achter een verzameling apparatuur continu te freewheelen met samples, effecten, mixers, met CD-spelers te scratchen. Allebei onmisbaar voor het beste resultaat.
Zo werd het klassieke Orb-recept van strakke techno house dub beats en basses, met een dikke saus ambient, effects en flurry ten uitvoer gelegd en de zaal overspoeld met twee uitermate strakke sets van vervreemdende sferen, opzwepende beats. Een elektronische Boléro van begin tot eind. Opbouwen, over de top opzwepen, weer afbreken, die kunst beheerst The Orb tot in de puntjes. En dat het geen kunstje is dat routinematig wordt afgedraaid (iets waarvan ik hedendaagse DJ’s toch af en toe wel eens van verdenk) was wel te merken aan het enthousiasme van de muzikanten zelf. De aangekondige pauze van een half uur werd dan ook gereduceerd tot tien minuten, waardoor het totale concert uitliep tot een ruim twee uur durend feest.
Het was duidelijk dat naarmate het concert vorderde het publiek steeds beter in de sfeer kwam, waarschijnlijk ook geholpen door de aan het psychedelische grenzende videoprojecties achter het duo. Waarschijnlijk was de roep ‘Chill Out, World’ – titel van deze tour en van het meest recente Orb-album uit 2016 – minder gericht aan het klassieke Orb-publiek, maar daardoor niet minder effectief. De live sets zijn minder ambient en veel opzwepender zijn dan de albums, dat zeker, maar daarnaast was het verschil in niet onbelangrijke mate dat de zaal (voor zover te zien) niet collectief de indruk wekte op een overdosis psychedelica binnen te zijn gekomen. Dat maakt een verschil. Maar zelfs zonder dat doet de muziek van The Orb wat die bedoelt: chill out, met behoud van energie.
