Bittereinder is een Zuid-Afrikaans hiphop trio dat onlangs hun derde album Skerm uitbracht. Op de vooravond van hun Nederlandse optredens maakte Jaco van der Merwe, Louis Minnaar en Peach van Pletzen tijd vrij voor een gesprek met Maxazine.
De naam Bittereinder is gebaseerd op het gevecht van de Zuid-Afrikaan tegen de Britse overheersing 100 jaar geleden. We vroegen ze of de bandnaam meer iets over hun doorzettingsvermogen zegt of meer iets over om trots te zijn om Zuid-Afrikaan te zijn?
“Toen wij opgroeiden was het niet cool om een (blanke) Zuid-Afrikaan te zijn. Het hele land, en misschien wel het hele continent, keek ons met scheve ogen aan. Peach en Louis groeide nog redelijk beschermd op en gingen naar een ‘private school’ dus hadden er minder last van”, aldus Jaco, “Ik groeide op tussen de Afrikanen en merkte dat men mij anders behandelde. Toen ik met Peach muziek ging maken waren we er al snel over eens dat onze naam een ijzersterke moest worden, typisch Zuid-Afrikaans. Iedereen in Zuid-Afrika weet dat een ‘Bittereinder’ nooit opgeeft en er alles aan doet om zijn doel te bereiken. En er is geen woord dat meer Zuid-Afrikaans is dan Bittereinder.”
Nu is het echter 2015, wellicht een ander tijdperk om trots op je nationaliteit te zijn? Jaco vervolgt, “In de jaren negentig met Mandela, en later met het WK voetbal, is Zuid-Afrika meer een eenheid geworden. Ook de muziek van Die Antwoord en Jack Parow is een handvat geweest voor velen om het land, en haar muziek, te omarmen. Nu wij wat ouder zijn en de tijd mee veranderd is, is het zeker cool om uit Zuid-Afrika te komen.”
Het eerste album, ’N Ware Verhaal, is alweer van vijf jaar geleden, het schattige meisje op de track ‘Jakkals, Leeu & Perske’ was het dochtertje van Jaco’s zus. Nogal gewaagd, je eerste album, eerste nummer, eerste dertig seconden alleen maar peuter gebrabbel.”Ja klopt, het werd ook aan alle kanten afgeraden. Het zou niet slim zijn om daar het album mee te beginnen. Maar ja, hoe meer mensen het zeggen… dus bleef het zo en pakte het goed uit.”
Bittereinder won een SAMA (South African Music Award) voor Best Alternative Afrikaans Album of 2011. Voor de band was dat natuurlijk geweldig, een bevestiging dat ze op de goede weg waren, en al die optredens die daar op volgden waren een goede leerschool. Op het tweede album, ‘Dinkdansmasjien’, dat vol staat met samenwerkingen met andere artiesten, leek het opeens alsof de band op zoek was naar een nieuw geluid. “Tsja, daar heb ik nog nooit zo over nagedacht, maar nu je het zegt…” Jaco zit diep in gedachten verzonken bij die gedachte en ook de rest van de band lijkt in gedachten over het album.
Zeker als je naar het nieuwe album ‘Skerm’ luistert, hoor je eigenlijk een verbeterde versie van het debuutalbum, weer terug naar het echte Bittereinder… terug naar de basis? De band knikt oprecht instemmend, “Je hebt goed geluisterd, het klopt misschien wel. Op het tweede album, ‘Dinkdansmasjien’, wilden we misschien wel inspelen op de populariteit van oa Die Antwoord. Zij hadden zoveel invloed op de Zuid-Afrikaanse muziek dat wij daardoor geïnspireerd raakte en daar de samenwerking zochten met andere artiesten. En misschien waren we inderdaad zoekende maar zijn we nooit afgestapt van de muziek waar we in geloofde. En daarbij komt dat we veel geleerd hebben van anderen, en hopelijk zij ook van ons”, vullen de mannen elkaar aan. Zoals de Nederlandse rapper Tim Beumers, hij staat ook weer op het nieuwe album. Jaco bevestigt, “Ja Tim, wat een mooie vent. We ontmoette hem en het klikte meteen. Hij rapt in het Nederlands en we verstaan 80% waar over hij zingt, die andere 20% voelt het goed. Hij is inderdaad de enige die op alle drie de albums staat.”
Dat dat een goede samenwerking is, komt overal in terug bij de band. ‘Die Bolle’ (de bijnaam van Beumers) stond zelfs met Bittereinder op Lowlands 2011, “Dat was wat!! In de X-Ray samen met ‘die Bolle’ (lacht). Die bijnaam is zo grappig. Dat was een memorabel optreden!”, is de hele groep het met elkaar eens.
Op het moment loopt alweer de derde tour, en met zoveel optredens in Nederland moet er wel een geheim zijn voor het succes in ons land. “We hebben zoveel gemeen met Nederland”, bevestigt Jaco, “Natuurlijk onze geschiedenis en de taal. Maar het gaat verder dan deze feiten. De Nederlanders staan open voor veranderingen, keuzes en ideeën, niet alleen politiek maar zeker ook muzikaal. De Zuid-Afrikaan moet al jaren vechten om haar identiteit, en staat ook open voor invloeden van buitenaf. Alsof de Nederlanders precies begrijpen wat wij met de muziek willen zeggen. De dikke hiphop beats met teksten die ergens over gaan. In tegenstelling tot de meeste rappers uit bijvoorbeeld de VS. Een hoop onzin met een ‘geloopte’ beat. Een mooi voorbeeld is dat ons minst geslaagde optreden ooit in ons thuisland was. Men begreep ons niet, terwijl ze de taal verstonden. In Nederland krijgen we altijd positieve vibes van het publiek.”
Louis Minnaar is de Visual Artist van Bittereinder, hij verzorgt de VJ-set tijdens optredens, maakt de videoclips en beheert dus eigenlijk het imago van de band. Zelf is hij helemaal omgeslagen van visuals naar de muziek, “Hoewel ik mijn brood verdien als visual artist, ben ik bij Bittereinder steeds meer van muziek gaan houden. Jaco en Peach waren begonnen met Bittereinder en hebben mij erbij gehaald voor de visuals. Maar onze samenwerking nam zulke bijzondere vormen aan dat ik me ook steeds meer met de muziek ging bemoeien. Uiteindelijk ben ik de basis gaan bedenken, de beats.” Louis is tegenwoordig een meester in het bedenken van de beat en gaat daarmee aan de slag. Wanneer hij tevreden is gaat de sample naar Peach. Die gaat op de beats, met zijn drumcomputer, de effecten toevoegen en er een muzikaal gevoel aan geven. Ergens halverwege gaat Jaco zich met de tekst bemoeien en rolt er automatisch wat uit.
Iedere muzikant, solo of in een band weet dat het schrijfproces niet altijd even eenvoudig is. “We hebben ook wel eens aan met z’n drieën tafel gezeten met het idee… We gaan nu wat maken”, bekent Jaco, “Haha, ook dat kan soms werken want op deze manier hebben we ook mooie nummers gemaakt. Maar uiteindelijk hebben een basis gehad voor 20 songs. Die waren niet af hoor, maar het basisgeluid was er wel. Van die twintig ‘halve’ liedjes zijn er 11 goed genoeg bevonden, helemaal uitgewerkt en uiteindelijk op ‘Skerm’ beland.
De videoclip van de titeltrack ‘Skerm’ is ook gemaakt door Louis, de clip past briljant bij het nummer, en we zijn benieuwd hoe dat in z’n werk gaat in dat geniale hoofd van Louis. “Dat is moeilijk uit te leggen… ik hoor muziek en ik visualiseer dat meteen in beelden. Ik denk in beelden, dat is nou eenmaal mijn vak en dat gebeurt automatisch. Bij ‘Skerm’ ook. De tekst gaat over de invloeden van computers en internet en ik zag daar meteen korte, snelle beelden voor me. Naast de videoclip zie ik dan ook meteen de beelden voor me die ik tijdens een show wil gebruiken.” aldus de kunstenaar.
Ook bij live optredens ziet de VJ die beelden voor zich. “We moeten ons natuurlijk aan een vaste setlist houden om het ons niet onnodig moeilijk te maken. Peach wil ook nog wel eens gaan experimenteren tijdens een set, en dan is het lekker voor Jaco en voor mij dat we weten waar we ongeveer aan toe zijn. Maar het is zeker geen voorgekauwde set, steeds weer weten we het leuk te houden door elkaar uit te dagen.”, verklapt Louis.
Enkele van de beste tracks op ‘Skerm’ zijn ‘Tribute’ en ‘Skerm’, mede door de techno invloeden. De onvermijdelijke vraag die je als band waarschijnlijk altijd krijgt is natuurlijk: “Wat is jullie eigen favoriet?” Jaco en Peach lijken even uit het veld geslagen. Jaco: bekent eerlijk, “Hmm, die vraag krijgen we eigenlijk nooit. Voor mij is dat denk ik ‘Jou Tyd Sal Kom’ door de tekst die gaat over de basis: Hiphop is waar ik van hou, jouw tijd komt dat je het ook begrijpt.” Peach is het daar niet mee eens: “Voor mij is ‘Taalmeng’ heel bijzonder. Het geeft precies aan waar het om gaat. We gebruiken elkaars taal, en dat doen we om elkaar beter te begrijpen.”
Zaterdag staat Bittereinder op het festival Helemaal Melkweg in de kleine zaal. Bittereinder staat garant voor een mooie mix dansbare electro-hiphop, en tekstuele pareltjes. Misschien niet door iedereen te verstaan, maar zeker door iedereen te begrijpen. En ook de VJ-set van Louis is bijzonder indrukwekkend. Natuurlijk zal Maxazine daar ook aanwezig zijn, nieuwsgierig over hoe de muziek samen met de visuals één geheel gaan vormen, zoals beweerd wordt. “Haha, lekker de druk bij ons leggen”, bedankt Jaco Maxazine, “Het is de derde Nederlandse tour en we hebben hier nog nooit een slecht respons gehad. Bittereinder houdt van Nederland en de Nederlanders houden blijkbaar van Bittereinder. We moeten je helaas wel teleurstellen, we spelen jouw favoriet ‘Tribute’ niet. Sommige nummers komen nou eenmaal live niet zo uit de verf als op het album.” Een kleine teleurstelling, en we proberen de mannen toch nog over te halen.”Haha, nee. Maar we kunnen trouwens wel een stukje van ‘Tribute’ in een outro van een ander nummer verwerken. We gaan het zien zaterdag.” houden Jaco en Peach ons in spanning.
Uiteindelijk vragen we ze wat ze in het weekend van 22 augustus doen. Jaco is zich van geen kwaad bewust, “Uhh, geen idee. Mijn trouwdag vieren?”, grapt de Zuid-Afrikaan. Lowlands 2015 is er echter klaar voor, Bittereinder heeft een dikke show en een nieuw album. “Wauw, dat zou weer geweldig zijn. In Zuid-Afrika zitten wij al bijna aan ons plafond. Muziekprijzen, vette optredens, gouden platen. Het is een droom van ons om deze zomer op de Europese festivals te spelen. Er is niets leukers dan hard te moeten werken op het podium en dan de menigte voor het podium los te zien gaan.” We hopen van harte dat de programmeurs van Lowlands dit interview lezen en ook de band is het met ons eens. “Ja man, dat zou wat zijn!”
Bittereinder staan vanavond in De Spot in Middelburg en zaterdagavond op Helemaal Melkweg in Amsterdam.
En met een beetje mazzel op een Nederlands festival…
